Pracownik samorządowy jest zatrudniony w podstawowym wymiarze czasu pracy od poniedziałku do piątku od 7:00 - 15:00 na stanowisku obsługi rady gminy. Rada ta ustaliła, że jej sesje odbywać się będą w piątki od godz. 19:00.

Czy w tym przypadku nie będą łamane przepisy o przerywanym czasie pracy, 11 godzinnym odpoczynku i dobie pracowniczej?

Jakie byłoby najlepsze rozwiązane, aby nie łamać przepisów dotyczących czasu pracy (nie stosując równoważnego systemu czasu pracy ze względu na odbywanie się sesji 1-2 razy w miesiącu oraz na niemożliwość ustalenia długości obrad)?


Odpowiedź


W opisanym przykładzie praca w ramach sesji może odbywać się na warunkach pracy w godzinach nadliczbowych, która w przypadku pracowników samorządowych nie musi odbywać się ze względu na szczególne potrzeby pracodawcy, tylko jeśli np. wymagają tego potrzeby jednostki, w której pracownik samorządowy jest zatrudniony.


Jeżeli pracownik nie jest objęty przerywanym czasem pracy, to pracodawca nie może takiego systemu wprowadzić. W opisanym przypadku doba pracownicza, w ramach której pracownik powinien wykorzystać nieprzerwany 11-godzinny dobowy odpoczynek dobowy rozpoczyna się o godzinie 7:00. Oznacza to, że pracownik powinien zakończyć pracę o godz. 20-tej, ewentualnie w dniu sesji później mieć zaplanowaną pracę.

Uzasadnienie

Stosunek pracy pracowników samorządów terytorialnych został odrębnie uregulowany ustawą z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 223, poz. 1458, z późn. zm.) - dalej u.p.s. Ustawa ta weszła w życie 1 stycznia 2009 r. Zgodnie z art. 43 ust. 1 u.p.s. w kwestiach nieuregulowanych w ustawie stosuje się odpowiednio przepisy kodeksu pracy (ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy - tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, z późn. zm.) - dalej k.p.@page_break@

Od 1 stycznia 2009 r. wymiar czasu pracy pracowników samorządowych nie jest już odrębnie uregulowany. U.p.s. nie zawiera regulacji dotyczących dopuszczalnych norm i systemów czasu pracy pracowników samorządowych. Oznacza to, że stosuje się do nich odpowiednio systemy czasu pracy uregulowane w kodeksie pracy.

Pracownicy samorządowi mogą więc być zatrudniani w podstawowym, równoważnym i zdaniowym czasie pracy. Podstawowe normy czasu pracy dotyczą ogółu zatrudnionych, do których nie mają zastosowania normy szczególne. Podstawowa norma dobowa wynosi 8 godzin a norma tygodniowa – przeciętnie 40 w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nie przekraczającym 4 miesięcy (art. 129 § 1 k.p.).

Przepisy art. 135-137 k.p. oraz 143 i 144 k.p. umożliwiają pracodawcom wprowadzenie, po spełnieniu przesłanek określonych w kodeksie, szczególnego rodzaju czasu pracy, określanego jako równoważny. Równoważenie czasu pracy polega na tym, że w pewne dni czas pracy może być dłuższy od ogólnie obowiązującego, a w inne dni czas pracy może być skrócony. W ramach ustalonego okresu rozliczeniowego krótsze i dłuższe dobowe normy równoważą się wzajemnie, tak że przeciętna norma tygodniowa zostaje zachowana.

"Równoważenie" norm może też polegać na wyznaczeniu pracownikom dodatkowych dni wolnych od pracy. W równoważnym czasie pracy, określonym w art. 135 k.p., dopuszczalne jest wydłużenie dobowej normy czasu pracy do 12 godzin, przy zachowaniu przeciętnie 40 godzin na tydzień w przyjętym okresie rozliczeniowym.

Równoważny czas pracy wprowadza się w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy, albo w obwieszczeniu, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy (art. 150 § 1 k.p.). Zasady te pracodawca ustala w obwieszczeniu, które wchodzi w życie po upływie dwóch tygodni od podania go do wiadomości pracowników, w sposób przyjęty u danego pracodawcy (art. 1043 k.p. w zw. z art. 150 § 4 k.p.).

Wprowadzenie przerywanego czasu pracy, o którym mowa w art. 139 k.p. daje możliwość ustalenia rozkładu czasu pracy, który przewiduje przerwę w pracy niewliczaną do czasu pracy. Wprowadzenie takiej przerwy powoduje przesunięcie terminu zakończenia pracy, a tym samym skrócenie czasu wolnego poza pracą.

Przerywany czas pracy może być wprowadzony, jeżeli spełnione zostaną następujące warunki:
1) jest to uzasadnione rodzajem pracy lub jej organizacją – np. praca: ekspedientów w sklepach, obsługi hoteli, kucharzy i kelnerów czy też osób sprzątających;
2) rozkład pracy ustalony jest z góry
3) stosowana jest tylko jedna przerwa w ciągu doby nieprzekraczająca 5 godzin dziennie - przerwy tej nie wlicza się do czasu pracy;

Przerywany czas pracy można wprowadzić w układzie zbiorowym pracy (zakładowym lub ponadzakładowym). Pracodawca będący osobą fizyczną, prowadzący działalność w zakresie rolnictwa, u którego nie działa zakładowa organizacja związkowa może pracownikom wprowadzić, przerywany czas pracy w umowach o pracę (art. 139 § 4 k.p.).

Regulacja układowa jest jednak wyłączona na mocy art. 239 § 3 k.p. w stosunku do pracowników samorządowych zatrudnionych na podstawie wyboru, mianowania i powołania w:
- urzędach marszałkowskich,
- starostwach powiatowych,
- urzędach gminy,
- biurach (ich odpowiednikach) związków jednostek samorządu terytorialnego,
- biurach (ich odpowiednikach) jednostek administracyjnych jednostek samorządu terytorialnego.

W każdej dobie pracownikowi przysługuje prawo do co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku oraz do co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku w każdym tygodniu (art. 132 k.p.).

Okres odpoczynku dobowego nie dotyczy:
- pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy oraz
- przypadków konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii.

Jeśli jednak w powyższych przypadkach dojdzie do skrócenia 11-godzinnego odpoczynku dobowego, to należy zapewnić pracownikowi równoważny okres odpoczynku w danym okresie rozliczeniowym (art. 132 § 3 k.p.).

Pracownik samorządowy ma obowiązek wykonywać pracę w godzinach nadliczbowych, jeżeli spełnione są łącznie następujące warunki:
- wymagają tego potrzeby jednostki, w której pracownik samorządowy jest zatrudniony,
- praca taka zlecona została na polecenie przełożonego.

Jedną z przesłanek polecenia pracy w godzinach nadliczbowych są więc potrzeby jednostki samorządowej, które nie muszą mieć charakteru szczególnych potrzeb, jak ma to miejsce w przypadku zlecania pracy w godzinach nadliczbowych na gruncie przepisów kodeksu pracy. Oznacza to, że przyczyną zlecenia pracy w godzinach nadliczbowych mogą być również zwykłe przewidywalne potrzeby jednostki zatrudniającej.

Za pracę wykonywaną poza normalnymi godzinami pracy pracownikowi samorządowemu przysługuje wynagrodzenie, albo czas wolny w tym samym wymiarze w okresie bezpośrednio poprzedzającym urlop wypoczynkowy lub po jego zakończeniu - wybór należy do pracownika (art. 42 ust. 4 u.p.s.). Na wniosek pracownika czas wolny może zostać udzielony w okresie bezpośrednio poprzedzającym urlop wypoczynkowy lub po jego zakończeniu.