Odpowiedź
W orzecznictwie przeważa stanowisko, że pożyczkę należy wliczać do dochodu na gruncie u.p.s., co w konsekwencji oznacza (przy przekroczeniu pięciokrotności kryterium dochodowego) konieczność doliczenia jej do dochodu przez kolejne 12 miesięcy od wypłaty.

Uzasadnienie
Jeśli pytanie dotyczy dochodu na gruncie u.p.s., to należy zważyć, że w myśl art. 8 ust. 3 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej – dalej u.p.s., za dochód uważa się sumę miesięcznych przychodów z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku, bez względu na tytuł i źródło ich uzyskania, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej.

Kredyty i pożyczki są kontrowersyjnymi źródłami dochodu, które mogą stanowić źródło utrzymania w okresie dysponowania środkami z nich pochodzącymi (zob. Iwona Sierpowska Ustawa o pomocy społecznej. Komentarz, wyd. II, uwagi do art. 8 u.p.s.).

W orzecznictwie prezentowany jest pogląd, zgodnie z którym uzyskane kredyty i pożyczki powinny być wliczane do dochodu na potrzeby u.p.s.
W wyroku z dnia 8 grudnia 2006 r. w sprawie I OSK 700/06, Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że katalog obciążeń pomniejszających dochód jak i katalog przychodów odliczanych od dochodu są na gruncie ustawy o pomocy społecznej zamknięte. Zarówno katalog odliczeń jak i katalog pomniejszeń nie obejmują kwot uzyskanych z tytułu pożyczki. W żadnym przepisie ustawy nie postanowiono, iż kwota pożyczki nie polega zaliczeniu do dochodu bądź, że kwota ta podlega odliczeniu od dochodu. Pomoc społeczna jest instytucją publiczną mającą na celu zapewnienie niezbędnych środków utrzymania osobom znajdującym się w trudnej sytuacji materialnej, które nie dysponują środkami finansowymi na poziomie ustalonego kryterium dochodowego - w dacie ubiegania się o pomoc społeczną. Z tej przyczyny nie ma znaczenia tytuł i źródło uzyskiwania tych środków, albowiem pożyczka, podobnie jak kredyt, jest przychodem mogącym stanowić źródło utrzymania w okresie dysponowania kwotą pożyczki (kredytu). Dlatego też nawet kwoty pożyczek, kredytów, wydatkowanych na podstawowe utrzymanie stanowią z punktu widzenia ustawy o pomocy społecznej przychód podlegający wliczeniu do dochodu. W tym stanie prawnym uznać należy, iż kwoty uzyskane z tytułu pożyczek kreują dochód, nie zmniejszając go, a więc kwoty te organ administracji publicznej winien uwzględniać przy ustalaniu dochodu osoby ubiegającej się o przyznanie zasiłku z pomocy społecznej.

Podobnie w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 9 grudnia 2010 r., IV SA/Gl 418/10 zawarto poglądy, że ustawodawca sprecyzował katalog wydatków zmniejszających uzyskiwany przez wnioskodawcę dochód, a także katalog przychodów, których nie traktuje się jako dochód w rozumieniu ustawy o pomocy społecznej (art. 8 ust. 4 u.p.s.).

Oba te katalogi mają charakter zamknięty, co nie dopuszcza możliwości wykładni rozszerzającej. Wśród wpływów, które nie są z woli ustawodawcy traktowane jako dochód, nie zamieszczono kwot pożyczek czy kredytów bankowych, a jednolite w tym zakresie stanowisko orzecznictwa sądów administracyjnych pozwala bezspornie przyjąć, iż przychody te stanowią z punktu widzenia ustawy o pomocy społecznej dochód podlegający wliczeniu do dochodu. W przypadku uzyskania w ciągu 12 miesięcy poprzedzających miesiąc złożenia wniosku, kredytu bankowego przekraczającego pięciokrotnie kwoty kryterium dochodowego dwuosobowej rodziny, należy wliczyć ten rodzaj przychodu do jej o dochodu obliczanego dla potrzeb załatwienia jej wniosku o udzielnie pomocy społecznej. Zważyć jednak trzeba, iż kwotę tę, po myśli art. 8 ust. 11 u.p.s. rozlicza się w równych częściach na 12 kolejnych miesięcy, poczynając od miesiąca, w którym dochód został wypłacony. W sytuacji, gdy pożyczkobiorca samodzielnie stworzył sobie możliwość zabezpieczenia niezbędnych potrzeb życiowych poprzez dysponowanie niezbędnymi do utrzymania środkami finansowymi pochodzącymi z kredytu bankowego, pomoc społeczna zwolniona jest od konieczności jego wspierania, jako że działa wyłącznie subsydiarnie. Obliczając jednakże dochód osób korzystających z kredytów nie można tratować jako ich przychody kwot stanowiących wynagrodzenie banku z tytułu udzielanych pożyczek, czy innych opłat ponoszonych przez kredytobiorcę w chwili zawierania umowy. Jako dochód pożyczkobiorcy z tytułu pobranej pożyczki może być uznana wyłącznie kwota netto przyznana przez bank i wypłacana do rąk kredytobiorcy. Wniosek taki wyprowadzić można z treści art. 8 ust. 3 ustawy o pomocy społecznej, gdzie ustawodawca wyraźnie wskazuje, iż dochody, które mają wpływ na ustalanie prawa do świadczeń pomocowych, to dochody netto.

W wyroku WSA w Krakowie z dnia 28 maja 2014 r., III SA/Kr 111/14; oraz w wyroku WSA z dnia 16 lutego 2012 r., I SA/Wa 2412/11 znajdziemy poglądy, że pożyczka stanowi dochód w rozumieniu art. 8 ust. 4 u.p.s. Przepis ten niewątpliwie określa zamknięty katalog świadczeń, których nie wlicza się do dochodu, W katalogu tym nie znajduje się pożyczka, stąd też należałoby ją uwzględnić przy obliczaniu dochodu wnioskodawcy.

Podobnie w wyroku WSA w Gliwicach z dnia 7 sierpnia 2014 r., IV SA/Gl 1089/13; sąd wskazał, że organ powinien między innymi badać źródła finansowe utrzymania strony, a tym samym także kwestie otrzymywanych od osób trzecich pożyczek, które zasadniczo w rozumieniu art. 8 ust. 1 u.p.s. stanowią dochód strony.

Podobnie w wyroku WSA we Wrocławiu z dnia 19 marca 2013 r., IV SA/Wr 709/12; sąd zauważył, że katalog obciążeń pomniejszających dochód, jak i katalog przychodów odliczanych od dochodu są zamknięte na gruncie ustawy o pomocy społecznej. Zarówno katalog odliczeń, jak i katalog pomniejszeń nie obejmują kwot uzyskanych z tytułu pożyczki. W żadnym przepisie ustawy nie postanowiono, że kwota pożyczki nie polega zaliczeniu do dochodu bądź, że kwota ta podlega odliczeniu od dochodu (powołał się przy tym na wyrok NSA z dnia 8 grudnia 2006 r. I OSK 700/06, i wyroki WSA w Warszawie: z dnia 16 lutego 2012 r. I SA/Wa 2412/11, oraz z dnia 7 czerwca 2011 r. VII SA/Wa 75/11). Zdaniem tego sądu pomoc społeczna jest instytucją publiczną mającą na celu zapewnienie niezbędnych środków utrzymania osobom znajdującym się w trudnej sytuacji materialnej, które nie dysponują środkami finansowymi na poziomie ustalonego kryterium dochodowego. Dlatego też nie ma znaczenia tytuł i źródło uzyskiwania tych środków, albowiem pożyczka, podobnie jak kredyt, jest przychodem mogącym stanowić źródło utrzymania w okresie dysponowania kwotą pożyczki (kredytu). Dlatego też należy uznać, że kwoty uzyskane z tytułu pożyczek kreują dochód, nie zmniejszając go, a więc kwoty te organ administracji publicznej winien uwzględniać przy ustalaniu dochodu osoby ubiegającej się o przyznanie zasiłku z pomocy społecznej.
W nowszym orzecznictwie zdarzają się jednak mniej radykalne stanowiska – np. odnoszący się do pożyczki wyrok WSA w Rzeszowie z dnia 23 kwietnia 2013 r., II SA/Rz 113/13.

Zdaniem autorki stanowisko orzecznictwa pozostawia wątpliwości. Zarówno kredyt jak i pożyczka ze swej natury podlegają zwrotowi. Kwalifikowanie ich jako dochodu pozostaje w sprzeczności z niedefinitywnym charakterem tego rodzaju przychodu. Ponadto w wypadku pożyczki z powiatowego urzędu pracy pożyczkobiorca nie ma swobody w zakresie wydania środków pieniężnych z niej pochodzących. Musi spożytkować je na określone ustawą cele – warunki i możliwość przyznania pożyczki na rozpoczęcie własnej działalności gospodarczej określa bowiem art. 61e ust. 2 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy - dalej u.p.z.
Przyjmując jednak stanowisko orzecznictwa, należy konsekwentnie zastosować art. 8 ust. 11 u.p.s., stanowiący, że w przypadku uzyskania w ciągu 12 miesięcy poprzedzających miesiąc złożenia wniosku lub w okresie pobierania świadczenia z pomocy społecznej dochodu jednorazowego przekraczającego pięciokrotnie kwoty:
1) kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej, w przypadku osoby samotnie gospodarującej,
2) kryterium dochodowego rodziny, w przypadku osoby w rodzinie
- kwotę tego dochodu rozlicza się w równych częściach na 12 kolejnych miesięcy, poczynając od miesiąca, w którym dochód został wypłacony.