W ustawie p.z.p. został dodany art. 91 ust. 2a, w którym wskazano, że kryterium ceny może być zastosowane jako jedyne kryterium oceny ofert, jeżeli przedmiot zamówienia jest powszechnie dostępny oraz ma ustalone standardy jakościowe, z zastrzeżeniem art. 76 ust. 2, a w przypadku zamawiających, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 1 i 2, jeżeli dodatkowo wykażą w załączniku do protokołu postępowania, w jaki sposób zostały uwzględnione w opisie przedmiotu zamówienia koszty ponoszone w całym okresie korzystania z przedmiotu zamówienia.
Nowelizacja pozacenowych kryteriów oceny ofert nie przyniesie rewolucji >>
Wobec powyższego w postępowaniach wszczętych po 18 października 2014 r. zamawiający zobowiązani są do stosowania pozacenowych kryteriów oceny ofert. Nie dotyczy to zamówień, których przedmiot jest powszechnie dostępny oraz ma ustalone standardy jakościowe. Powyższe zamówienia rozumiane są poprzez dostępność takiego samego lub podobnego świadczenia dla wszystkich zainteresowanych, oraz spełnianie ustalonych standardów jakościowych rozumianych jako typy lub gatunki znormalizowane, odpowiadające przeciętnym, oferowanym w powszechnej ofercie standardom, nie zaś specyficznym wymaganiom zamawiającego.
Należy również pamiętać, że zamawiający posiadający status jednostek sektora finansów publicznych w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 885, z późn. zm.) oraz zamawiający będący państwowymi jednostkami organizacyjnymi nieposiadającymi osobowości prawnej (art. 3 ust. 1 pkt 1 i 2 p.z.p.) dokonując wyboru oferty wyłącznie w oparciu o kryterium ceny zobowiązani są dodatkowo do wykazania w załączniku do protokołu postępowania sposobu w jaki uwzględnili w opisie przedmiotu zamówienia koszty ponoszone w całym okresie korzystania z przedmiotu zamówienia (tj. czas, w którym planuje się korzystać, nie należy tego mylić z cyklem życia). Ponadto, w przypadku udzielania zamówienia w trybie licytacji elektronicznej również można stosować jako jedyne kryterium oceny ofert – cenę, nawet jeżeli przedmiot zamówienia nie jest przedmiotem powszechnie dostępnym, o ustalonych standardach jakościowych.
Kryteria oceny ofert nie mogą dotyczyć właściwości wykonawcy, a w szczególności jego wiarygodności ekonomicznej, technicznej lub finansowej. Powyższe zastrzeżenie nie odnosi się do postępowań o udzielenie zamówień, których przedmiotem są usługi o charakterze niepriorytetowym określone w przepisach wydanych na podstawie art. 2a i 2b.
Obowiązek stosowania innych kryteriów niż cena nie może prowadzić do obejścia p.z.p. >>
Ustawa p.z.p. nie wskazuje w jakim stopniu o wyborze najkorzystniejszej oferty ma decydować cena, a w jakim inne kryteria. Decyzję w powyższym zakresie podejmuje każdorazowo sam zamawiający, mając na uwadze specyfikę przedmiotu zamówienia oraz własne potrzeby. Cena może, a nawet powinna w dalszym ciągu stanowić podstawowe kryterium udzielenia zamówienia publicznego.
Jakie zatem stosować pozacenowe kryteria oceny ofert?
Możliwości jest wiele, wszakże należy pamiętać, że wprowadzenie ich powinno być rozpatrywane odrębnie dla każdego zamówienia. W ustawie Pzp wskazano pozacenowe kryteria takie jak: jakość, funkcjonalność, parametry techniczne, aspekty środowiskowe, społeczne, innowacyjne, serwis, termin wykonania zamówienia oraz koszty eksploatacji. Trzeba pamiętać, że ww. kryteria nie stanowią katalogu zamkniętego, a dobór ich każdorazowo zależał będzie od przedmiotu zamówienia.
Wobec powyższego należy rozważyć, która cecha w danym postępowaniu będzie dla zamawiającego najodpowiedniejsza (np. specjalistyczny charakter, elementy składowe, maksymalny czas przeznaczony na realizację) oraz w jakiej sytuacji zamawiający się znajduje (tu warto wziąć pod uwagę np. ciążące na nim zobowiązania, posiadanie lub spodziewanie się środków finansowych przeznaczonych na realizację kontraktu, posiadanie fachowych kadr lub możliwość wynajęcia specjalistów do oceny zaawansowanych technologicznie rozwiązań).
Warto również zwrócić uwagę na to, że zastosowanie pozacenowych kryteriów pociąga za sobą konieczność wskazania przez zamawiającego sposobu dokonywania oceny ofert w ramach poszczególnych kryteriów oraz, w miarę możliwości, konkretnego określenia za co zamawiający będzie przyznawał punkty i w jakiej wysokości. Sposób oceny ofert powinien być tak opisany, aby zagwarantował obiektywną ocenę złożonych ofert. Należy ograniczyć możliwość całkowicie subiektywnej i uznaniowej oceny ofert, tak aby nie dopuścić do sytuacji, w której będą brane pod uwagę dowolne aspekty (cechy) podlegające punktacji.
Reasumując, zmiana ustawy p.z.p. poprzez wprowadzenie wymogu stosowania dodatkowych kryteriów oceny ofert ma na celu wybór oferty bardziej dopasowanej do potrzeb zamawiającego, a nie wyłącznie wybór oferty najtańszej. Nie da się ukryć, że przygotowanie zamówienia, które zakłada wiele kryteriów jest zdecydowanie bardziej pracochłonne, wymaga bowiem odpowiedniego skalkulowania różnych czynników i właściwego ich zbilansowania. Jednak wynikiem zwiększenia postępowań, w których będą stosowane pozacenowe kryteria, może być zapewnienie większej konkurencyjności oraz możliwość składania ofert zawierających innowacyjne rozwiązania, a więc w rezultacie realizacja zasad finansów publicznych w zakresie oszczędnego, racjonalnego i efektywnego wydatkowania środków publicznych.
