Zgodnie z ustawą o obronie Ojczyzny, obowiązkowi służby wojskowej nie podlegają kobiety w ciąży oraz w okresie 6 miesięcy po porodzie, a także osoby:

  1. sprawujące opiekę nad dziećmi do lat 8;
  2. sprawujące opiekę nad:
  • dziećmi od lat 8 do 18,
  • osobami obłożnie chorymi,
  • osobami, wobec których orzeczono trwałą niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym na podstawie ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników,
  • osobami, wobec których orzeczono całkowitą niezdolność do pracy oraz samodzielnej egzystencji na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS,
  • osobami zaliczonymi do znacznego stopnia niepełnosprawności w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych 

- jeżeli osoby te wspólnie z nimi zamieszkują i opieki tej nie można powierzyć innym osobom.

Ustawa o obronie Ojczyzny wskazuje okoliczności, w których określone osoby nie są powoływane do odbycia obowiązkowej zasadniczej służby wojskowej (OZSW), wobec których obowiązek został odroczony, czy też mogą zostać zwolnione z OZSW przed upływem okresu jej trwania.

Przeczytaj także: Wojsko potrzebuje wykwalifikowanego kierowcę, tłumacza, teleinformatyka

Ustawa  wskazuje też, że na ćwiczenia żołnierzy pasywnej rezerwy nie powołuje się osób, które są wyłączone z obowiązku służby wojskowej w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny lub:

  1. prowadzą własną kampanię wyborczą w przypadku kandydowania do Sejmu, Senatu, Parlamentu Europejskiego lub organów samorządu terytorialnego - w czasie jej trwania;
  2. zostały wybrane na posła, w tym do Parlamentu Europejskiego, albo senatora - w czasie trwania kadencji;
  3. pełnią funkcję organów jednostek samorządu terytorialnego albo sprawują mandat radnego;
  4. zajmują kierownicze stanowiska w urzędach administracji rządowej;
  5. zostały przeznaczone do odbycia służby zastępczej lub odbyły tę służbę.

 

Czy wiesz, że użytkownicy zalogowani do Moje Prawo.pl korzystają z dodatkowych newsów prawnych tylko dla nich?

Załóż bezpłatne konto na Moje Prawo.pl i zyskaj unikalne funkcjonalności >>>

Opiekun osoby obłożnie chorej bez prawa do skargi

Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich może zdarzyć się, że powołanie do odbycia służby wojskowej (np. na ćwiczenia wojskowe) otrzymają np. kobiety w ciąży, osoby opiekujące się obłożnie chorymi, względnie zaliczonymi do znacznego stopnia niepełnosprawności. W takich okolicznościach przysługuje im wyłącznie odwołanie do Szefa Centralnego Wojskowego Centrum Rekrutacji. Zgodnie bowiem z art. 122 ust. 3 pkt 2 ustawy o obronie Ojczyzny skarga taka zostanie najprawdopodobniej przez sąd administracyjny odrzucona.

A niestawienie się na ćwiczenia obwarowano przymusem państwowym. Kto bez usprawiedliwionej przyczyny:

  1. będąc żołnierzem pasywnej rezerwy nie zgłasza się w określonym terminie i miejscu na ćwiczenia wojskowe trwające do 24 godzin,
  2. będąc przeznaczony do szkolenia lub ćwiczeń wojskowych nie zgłasza się w określonym terminie i miejscu do tej służby,
  3. posiadając przydział organizacyjno-mobilizacyjny do jednostki przewidzianej do militaryzacji nie zgłasza się w określonym terminie i miejscu do służby w tej jednostce
    - podlega karze aresztu albo grzywny. 

Tej samej karze podlega, kto:

  1. uporczywie uchyla się od wykonywania poleceń służbowych w czasie odbywania szkolenia;
  2.  w czasie odbywania służby samowolnie opuszcza wyznaczone miejsce przebywania.

 

Brak skargi może naruszać Konstytucję

Rzecznik Praw Obywatelskich wskazuje, że brak zaskarżalności takich decyzji do sądu może prowadzić - w przypadku wydania decyzji niezgodnej z prawem - do naruszenia licznych konstytucyjnych praw i wolności. Rzecznik wskazuje na:

  • art. 45 ust. 1 Konstytucji RP, zgodnie z którym każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd.
  • art. 31 ust. 3 ewentualne ograniczenia korzystania z konstytucyjnych wolności i praw, zgodnie Konstytucji RP mogą być ustanawiane tylko, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób; nie mogą naruszać istoty wolności i praw.
  • art. 77 ust. 2 Konstytucji RP ustawodawca ma konstytucyjny zakaz zamykania drogi sądowej w przypadku dochodzenia naruszonych konstytucyjnych wolności i praw, 
  • art. 53 Konstytucji RP - możliwość naruszenia wolności sumienia i religii.

Artykuł 85 ust. 1 Konstytucji RP nakłada na obywateli obowiązek obrony Ojczyzny, który wobec osób o przekonaniach moralnych czy religijnych nie pozwalających im na służbę wojskową, może przybierać formę zastępczą. Jest to równoznaczne ze spełnianiem obowiązku zasadniczej służby wojskowej - takiej osoby nie powołuje się także na ćwiczenia wojskowe. Może jednak zdarzyć się powołanie na ćwiczenia osoby, której wartości pozostają w ścisłym związku z wolnością sumienia i religii. Pozbawienie je prawa do sądu narusza konstytucyjny zakaz zamykania drogi sądowej.

Zdaniem RPO brak zaskarżalności do sądu może także prowadzić, w przypadku wydania decyzji niezgodnej z prawem, do naruszenia i innych konstytucyjnych praw i wolności, np.

  • ochrony rodziny (art. 71 ust. 1 Konstytucji RP),
  • ochrony kobiet w ciąży (art. 71 ust. 2 Konstytucji RP),
  • ochrony praw dziecka (art. 72 ust. 1 Konstytucji RP)
  • pomocy w zabezpieczeniu egzystencji osobom niepełnosprawnym (art. 69 Konstytucji RP).

RPO powołuje się też na pogląd Trybunału Konstytucyjnego z wyroku z 16 marca 1999 r. (SK 19/98), potencjalne ograniczenia wynikające z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP nie mogą w ogóle wyłączać drogi sądowej. A ustawodawca jest zaś zobowiązany tak ukształtować zakres właściwości sądów, aby zawsze jakiś sąd był właściwy do rozpatrzenia sprawy o naruszeniu wolności lub praw człowieka.

Nie będzie zmiany przepisów

Ministerstwo Obrony Narodowej, w odpowiedzi na wystąpienie RPO wyklucza nowelizację przepisów, których celem byłoby umożliwienie wnoszenia skarg do sądów administracyjnych na decyzje organów wojskowych. Wywołałoby szereg negatywnych konsekwencji. Wiceminister Paweł Bejda wskazuje, że działanie takie skutkować mogłoby przede wszystkim poważnym zakłóceniem systemu uzupełnieniowo-mobilizacyjnego Sił Zbrojnych RP, w postaci braku możliwości zaplanowania i przeprowadzenia ćwiczeń wojskowych oraz realizacji wprowadzanej jedynie w szczególnych okolicznościach zasadniczej służby wojskowej. Nie bez znaczenia jest też niestabilna sytuacja geopolityczna w kontekście pobliskiej wojny rosyjsko-ukraińskiej, która również nie sprzyja podejmowaniu prac legislacyjnych w tym zakresie.

- Aktualnie na podstawie art. 5 ust. 3 pkt 1 przywołanej ustawy, obowiązkowi służby wojskowej nie podlegają kobiety w ciąży oraz w okresie 6 miesięcy po porodzie, a także osoby sprawujące opiekę nad dziećmi do lat 8, co już w znaczący sposób uszczupla zasób osobowy żołnierzy rezerwy. Ponadto przepisy ustawy zawierają również szereg innych wyłączeń z obowiązku odbywania służby wojskowej, w tym np. w postaci możliwości przeznaczenia do służby zastępczej, czy ze względu na stan zdrowia – dodaje wiceminister Paweł Bejda.

Podkreśla, że zgodnie z art. 3 par 2 pkt 1 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (p.p.s.a) przedmiotem skargi mogą być decyzje administracyjne. Kontroli sądowo-administracyjnej podlegają więc wszystkie decyzje administracyjne z wyjątkiem wyraźnie wyłączonych art. 5 p.p.s.a. oraz przepisami ustaw szczególnych, które przewidują takie wyłączenie w stosunku do szczegółowo określonych spraw. Taki zabieg legislacyjny zastosowany został przez prawodawcę m.in. w art. 122 ust. 3 ustawy o obronie Ojczyzny.

Resort obrony powołuje się także orzecznictwo sądów administracyjnych oraz Trybunału Konstytucyjnego. Jak stwierdził WSA w Warszawie w postanowieniu z 27 marca 2024 r., II SA/Wa 318/24, przepis art. 122 ust. 3 ustawy o obronie Ojczyzny powinien być rozumiany w ten sposób, że postępowanie w tego typu sprawach jest dwuinstancyjne, ograniczone jednak do administracyjnego toku instancji. Na orzeczenia w tych sprawach nie przysługuje skarga do sądu administracyjnego. W związku z tym, z uwagi na to, że art. 122 ust. 3 pkt 2 cyt. ustawy stanowi, że skarga do właściwego sądu administracyjnego nie może być wniesiona na decyzje w sprawach powołania do odbycia ćwiczeń wojskowych, skargę należało odrzucić.

MON podnosi także, że ewentualne ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw, a takimi jest niewątpliwie prawo do sądu, zgodnie z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej mogą być ustanawiane tylko wtedy gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, a także nie mogą naruszać istoty tych wolności i praw. Takie przesłanki właśnie zaszły. Natomiast system wyłączeń od powszechnego obowiązku obrony określonego w art. 85 ust. 1 Konstytucji RP oraz wieloaspektowa procedura powołania do służby wojskowej daje gwarancję poszanowania tych wolności i praw.

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.