Przedmiotowy projekt ma na celu wprowadzenie rozwiązań, które wzmocnią pozycję właścicieli szczególnie cennych dóbr kultury. W tym celu zostanie ustanowiony publiczny rejestr o charakterze przedmiotowym, zawierający dane dotyczące stanu faktycznego ujawnionych w nim przedmiotów. Projektowana nowelizacja ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz. 1568, z późn. zm.) ma bowiem na celu stworzenie krajowego rejestru utraconych dóbr kultury i wyłączenie ujawnionych w nim przedmiotów spod działania przepisów o zasiedzeniu i nabyciu od nieuprawnionego.

Projekt utrzymuje zasadę, zgodnie z którą regulację dotyczącą rzeczy znalezionych należy odpowiednio stosować do rzeczy porzuconych bez zamiaru wyzbycia się własności, jak również do zwierząt, które zabłąkały się lub uciekły. Przepisy o rzeczach znalezionych, w szczególności o znalezieniu skarbu, nie będą uchybiać przepisom o ochronie zabytków.

Znalazca cudzej rzeczy obowiązany będzie niezwłocznie zawiadomić o znalezieniu osobę uprawnioną do odbioru rzeczy. Będzie to oczywiście możliwe jedynie wówczas, gdy znalazca będzie znać (będzie mógł ustalić tożsamość) osoby uprawnionej do odbioru rzeczy, przy czym osobą tą nie będzie musiał być wyłącznie jej właściciel. W przeciwnym razie, tj. jeżeli znalazca nie będzie wiedzieć, kto jest tą osobą bądź jeżeli nie będzie mógł ustalić jej miejsca zamieszkania, obowiązany będzie niezwłocznie zawiadomić o znalezieniu starostę właściwego ze względu na miejsce zamieszkania znalazcy lub miejsce znalezienia rzeczy. Obowiązek zawiadomienia właściwego starosty będzie spoczywać także na osobie zajmującej pomieszczenie (właścicielu, najemcy, użytkowniku), w którym rzecz została znaleziona. W takim przypadku znalazca obowiązany będzie niezwłocznie zawiadomić o znalezieniu tego, kto pomieszczenie zajmuje. Zajmujący pomieszczenie będzie mógł bowiem zazwyczaj z łatwością ustalić, kto jest uprawniony do odbioru rzeczy.

W przypadku znalezienia pieniędzy, papierów wartościowych, kosztowności oraz rzeczy mających wartość historyczną, naukową lub artystyczną z uwagi na szczególny charakter tych przedmiotów, przede wszystkim wobec ich istotnej wartości rynkowej i z tym związanego potencjalnego zwiększonego ryzyka utraty (np. wskutek kradzieży), projekt nakłada na znalazcę takich rzeczy bezwzględny obowiązek oddania ich na przechowanie właściwemu staroście, jeżeli ich wartość przekraczać będzie zaledwie 50 złotych.

W przypadku zaś rzeczy mających wartość historyczną, naukową lub artystyczną, znalezionych w takich okolicznościach, że poszukiwanie właściciela byłoby oczywiście bezcelowe, znalazca w każdym przypadku będzie obowiązany oddać znalezioną rzecz właściwemu staroście. Inne rzeczy znalazca będzie mógł oddać, jednak będzie mógł również do czasu ich odbioru przez osobę uprawnioną przechować sam. Umożliwienie oddania w tym ostatnim przypadku wiąże się z tym, że niejednokrotnie znalazca nie ma możliwości przechowania rzeczy. W przypadku, gdy organem właściwym do przechowania rzeczy ze względu na jej szczególne właściwości będzie inny organ, starosta powinien przekazać rzecz temu organowi. Dlatego też o ile starosta będzie mieć obowiązek przyjąć rzeczy o wartości historycznej, artystycznej lub naukowej to właściwym do dalszych czynności będzie właściwy wojewódzki konserwator zabytków.

Jeżeli przechowanie rzeczy byłoby związane z kosztami niewspółmiernie wysokimi w stosunku do jej wartości lub nadmiernymi trudnościami albo powodowałoby znaczne obniżenie jej wartości, to zachodzić będą przesłanki takie jak wymienione w art. 7 ust. 2 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o likwidacji niepodjętych depozytów (Dz. U. Nr 208, poz. 1537) , to w przypadku rzeczy znalezionej, która zostanie oddana na przechowanie właściwemu staroście, a rzecz ta będzie mieć cenę rynkową (a zatem będzie można ustalić jej wartość według kryterium zobiektywizowanego), powinna być ona sprzedana po tej cenie z wolnej ręki.

Jeżeli jednak rzecz nie będzie mieć ceny rynkowej, to starosta również będzie mógł doprowadzić do jej sprzedaży, ale tylko w drodze licytacji publicznej na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego o egzekucji z ruchomości.

Projektowana ustawa wprowadza minimalną wartość rzeczy znalezionej, od której uzależnione byłyby obowiązki znalazcy i organu przechowującego. Jak wspomniano wyżej, proponuje się, że przekroczenie kwoty 50 zł. jako minimalnej kwoty znalezionych pieniędzy, wartości znalezionych papierów wartościowych, kosztowności lub rzeczy mających wartość historyczną, naukową lub artystyczną, będzie wywoływać obowiązek znalazcy oddania takiej rzeczy staroście. Od tego samego kryterium zależeć będzie obowiązek starosty dokonania przezeń publicznego ogłoszenia o znalezieniu rzeczy, przy czym obowiązek ten powstanie niezależnie od tego, czy rzecz zostanie mu oddana na przechowanie.


W projekcie przewiduje się utworzenie krajowego rejestru utraconych dóbr kultury, prowadzonego przez ministra właściwego do spraw kultury. Rejestr będzie mieć formę elektroniczną. Każdy będzie mieć zapewniony swobodny dostęp do rejestru w celu zapoznania się z jego treścią. Przeglądanie rejestru polegać będzie na samodzielnym wywołaniu na ekran monitora żądanych treści. Wgląd do rejestru możliwy będzie z każdego stanowiska komputerowego mającego połączenie z siecią informatyczną.

Projekt ustawy przesłano celem rozpatrzenia na najbliższym posiedzeniu Stałego Komitetu Rady Ministrów.


Na podstawie: www.ms.gov.pl, stan z dnia 2 maja 2011 r.

Przydatne materiały:
 Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz. 1568, z późn. zm.)
Ustawa z dnia 18 października 2006 r. o likwidacji niepodjętych depozytów (Dz. U. Nr 208, poz. 1537)