Jednostki samorządu terytorialnego wykonują w szczególności zadania własne, określone w ustawach ustrojowych , ale także i zadania z zakresu administracji rządowej zlecone im ustawami. Oprócz tego, mogą również zawierać porozumienia z organami administracji rządowej, na podstawie których będą wykonywać zadania z zakresu administracji rządowej.

Stroną porozumienia winien być z jednej strony organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego. Drugą strona może być organ administracji rządowej, zarówno centralnej (np. minister, Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad), jak i terytorialnej – niezespolonej (np. dyrektor urzędu statystycznego), ale najczęściej zespolonej (wojewoda). Strona powierzająca wykonanie zadań musi zapewnić środki finansowe na ich wykonywanie przez jednostkę samorządu. W porozumieniu należy umieścić szczegółowe zasady i terminy przekazywania środków finansowych. W przypadku niedotrzymania terminów jednostce samorządu przysługują odsetki w wysokości jak dla zaległości podatkowych. Wszelkie spory majątkowe wynikające z porozumienia rozpatruje sąd powszechny. Środki finansowe uzyskane na wykonywanie powierzonych zadań jednostka samorządu musi uwzględnić w swoim budżecie.

Wykonywanie zadań przez jednostkę samorządu wpływa na właściwość organów w postępowaniu administracyjnym. Organem wyższego stopnia w stosunku do organów jednostek samorządu terytorialnego jest w sprawach z zakresu zadań własnych samorządowe kolegium odwoławcze, a w sprawach z zakresu administracji rządowej z reguły wojewoda. W sprawach wykonywanych na mocy porozumienia jednostka samorządu wykonuje zadania w imieniu organu powierzającego, zatem organem wyższego stopnia będzie organ właściwy dla powierzającego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 lutego 2003 r., sygn. III RN 35/02, LEX Nr 78668). Dla przykładu, jeżeli w sprawach paszportowych powiat lub gmina przejęły wykonywanie zadań od wojewody, to organem odwoławczym od decyzji wójta (burmistrza, prezydenta miasta) lub starosty będzie właściwy minister.

Jednostka samorządu, która wykonuje zadania jej powierzone, nie może powierzyć ich innym podmiotom.


Porozumienia powinny być opublikowane w wojewódzkim dzienniku urzędowym.

Do najczęstszych spraw, w których jednostki samorządu terytorialnego zawierają porozumienia z organami administracji rządowej należą:
- utrzymanie grobów i cmentarzy wojennych – pomiędzy wojewodą a gminą,
- przeprowadzenie kwalifikacji wojskowej – pomiędzy wojewodą a powiatem,