Szkolenie radnego a zobowiązania podatkowe
(głos odrębny do interpretacji indywidualnej Izby Skarbowej)


Seria oficjalnych interpretacji indywidualnych wydanych w imieniu Ministra Finansów przez dyrektorów Izb Skarbowych na podstawie art. 14b § 1 i § 6 Ordynacji podatkowej zobowiązujących do traktowania przypadków finansowania z budżetu j.s.t. udziału radnego w szkoleniu (i nie tylko) dotyczącym pełnionej funkcji, jako świadczenia nieodpłatnego, obciążonego podatkiem dochodowym wprowadziło wiele zamieszania w funkcjonowaniu samorządów. Zdumiewające jest, że interpretacje w ramach tych samych przepisów podatkowych, podważające stosowaną przez kilkanaście lat praktykę, opartą na jednostronnym wywodzie prawnym, zostały bezkrytycznie zaakceptowane przez samorządy. Szkoda, że żadna ze stron nie skorzystała z prawa wniesienia skargi na przedmiotową interpretację do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, który z pewnością przeprowadziłby wywód zdecydowanie wykraczający poza punkt widzenia organu fiskalnego.

Jako punkt wyjścia do dalszych rozważań przy poszukiwaniu odpowiedzi na pytanie, czy koszt szkolenia radnego związanego z pełnieniem obowiązków społecznych w ramach członkowstwa w organie stanowiącym jednostki samorządu terytorialnego [j.s.t.] jest zwolniony z opodatkowania, przyjmiemy interpretację indywidualną Izby Skarbowej w Katowicach z dnia 9 grudnia 2009 r. (IBPBII/1/415-760/09/BJ), sformułowaną w oparciu o wniosek w odniesieniu do typowego stanu faktycznego, cyt.: „Radni Rady Miasta zasiadający także w komisjach Rady uczestniczą w odpłatnych szkoleniach związanych z pełnieniem przez nich funkcji publicznych. Szkolenia mają służyć lepszemu wykonywaniu obowiązków związanych z pracą Rady Miasta oraz działających w niej komisjach (np. komisja rewizyjna, komisja rozwiązywania problemów alkoholowych). Przykładowa tematyka szkoleń to: „Jak analizować i oceniać informacje o przebiegu wykonania budżetu”, „Rola komisji rewizyjnej jako organu kontroli JST w procedurze absolutorium budżetowego”. Szkolenia radnych Rady Miasta są finansowane z budżetu gminy i planowane zgodnie z klasyfikacją budżetową. Radni uczestniczą w szkoleniach na podstawie polecenia wyjazdu służbowego. Za przejazd na szkolenie radni Rady Miasta otrzymują zwrot kosztów podróży oraz diety obliczone zgodnie z rozporządzeniem ministra spraw wewnętrznych i administracji z dnia 31 lipca 2000r. w sprawie sposobu ustalania należności z tytułu zwrotu kosztów podróży służbowych radnych gminy oraz uchwałą Rady Miasta.”.

Próżno byłoby, a co najważniejsze, nie ma potrzeby polemizować z zaprezentowanym w interpretacji w oparciu o przepisy ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2012r. Nr 361 z późn. zm.) [ ustawa ] i Ordynacji podatkowej , na pewno słusznym stanowiskiem dyrektora Izby co podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym, jakie są zwolnienia, co jest przychodem a co nie, że są nimi tak otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne jak również otrzymane świadczenia w naturze i inne nieodpłatne świadczenia (ich wartość). Podobnie jest z poglądem dotyczącym źródeł przychodów, w tym z działalności wykonywanej osobiście, do której stosownie do art. 13 pkt 5 ustawy , należy zakwalifikować przychody otrzymywane przez osoby wykonujące czynności związane z pełnieniem obowiązków społecznych lub obywatelskich, bez względu na sposób powoływania tych osób, nie wyłączając odszkodowania za utracony zarobek.@page_break@

O ile trudno byłoby w sposób uniwersalny, wyczerpująco zdefiniować pojęcie obowiązków społecznych i obywatelskich nie ulega wątpliwości, że takimi są szeroko rozumiane czynności i zadania przypisane funkcji radnego. Dyrektor Izby słusznie w interpretacji zauważa, cyt. „Z pełnieniem obowiązków społecznych mamy zaś do czynienia wówczas, gdy dana osoba uczestniczy w pracy instytucji (w szczególności instytucji samorządu terytorialnego lub zawodowego) jako reprezentant pewnej społeczności biorąc udział w rozwiązywaniu problemów tej społeczności w jej interesie. Powyższe oznacza, że pojęcie obowiązków społecznych i obywatelskich jest spełnione w przypadku czynności i zadań, związanych z pełnieniem funkcji publicznych i państwowych, a takimi niewątpliwie są obowiązki radnego.”.

Uzasadniony jest także pogląd, że zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 17 ustawy wolne od podatku dochodowego są (tylko) diety oraz kwoty stanowiące zwrot kosztów, otrzymywane przez osoby wykonujące czynności związane z pełnieniem obowiązków społecznych i obywatelskich - do wysokości nie przekraczającej miesięcznie kwoty 2.280 zł, które w przypadku radnych, zgonie z:
1) art. 25 ust. 4 i ust. 6-8 i ust. 10 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 z późn. zm.)
2) art. 21 ust. 4-5b ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (t.j. z 2001 r. Dz. U. Nr 142, poz. 1592 z późn. zm.) ;
3) art. 24 ust. 3 i ust. 5-8 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (t.j. z 2001 r. Dz. U. Nr 142, poz. 1590 z późn. zm.)
dotyczą głównie diet i kosztów podróży służbowych.

Trudno jest jednak zaakceptować tok rozumowania, który prowadzi do wniosku, że udział radnego w szkoleniu, którego tematyka dotyczy, bądź jest związana z wykonywaniem obowiązków społecznych jest w rozumieniu przepisów podatkowych jego przychodem i to podlegającym opodatkowaniu. Przywołane w interpretacji przepisy oraz opis czynności mających charakter pełnienia obowiązków społecznych i obywatelskich w pełni uzasadniają pogląd, że udział radnego w klasycznym szkoleniu dotyczącym szeroko rozumianego funkcjonowania samorządów, finansowanym z budżetu j.s.t. nie może być traktowany jako przychód (bez względu na to, czy mieści się w wyznaczonym limicie, czy nie), gdyż co do istoty sam w sobie jest wykonywaniem obowiązków.

Opisane we wniosku okoliczności odbywania szkoleń wyraźnie wskazują, że udział w nich nie musi i nie powinien być personalizowany. Szkolenie jest wykupywane dla członków rady i bierze w nim udział radny ewentualnie grupa radnych a nie konkretne określone z imienia i nazwiska osoby. Zdobyta wiedza czy doświadczenie nie służą przysłowiowemu Kowalskiemu tylko radnemu pracującemu na rzecz danej j.s.t. a więc de facto tej j.s.t. Dyrektor Izby, wydając interpretację, nie mógł pominąć kwestii formy zdobycia wiedzy przez radnego, która w każdym przypadku jest wykorzystana przez j.s.t. Czym różni się udział radnego w wyjazdowym szkoleniu (konferencji, warsztatach, konsultacji, itp.) w formie wykładów od rozmowy z pracownikiem urzędu, który w ramach otrzymywanego wynagrodzenia wyjaśnia, przygotowuje materiały poglądowe lub prezentacje i przedstawia je radnemu w indywidualnej rozmowie czy nawet na posiedzeniu komisji rady. Fakt, że w pierwszym przypadku koszt jest wyraźnie wyartykułowany w postaci faktury wystawionej przez firmę szkoleniową bądź wykładowcę a w drugim koszt będzie ukryty w wynagrodzeniu pracownika nie zmienia istoty rzeczy. Jak potraktować (jeżeli nie jest to szkolenie) przekazaną ustnie na komisji bądź sesji rady opinię zatrudnionego na zlecenie radcy prawnego. W każdym przypadku możemy mówić, że radny uzyskał korzyść w postaci określonego zasobu wiedzy i nie ma najmniejszego powodu, aby zdarzenia tego typu były odmiennie identyfikowane przez organa podatkowe. W żadnym przypadku nie można mówić, że radny uzyskał przychód podlegający opodatkowaniu. @page_break@

O tym, na jakie „manowce” prowadzi tok rozumowania autorów przedmiotowej interpretacji świadczy interpretacja tej samej Izby Skarbowej z dnia 9 października 2009 r. (IBPBII/1/415-593/09/BJ) wydana tym razem na wniosek samorządu powiatowego. Otóż zdaniem Izby, nie tylko szkolenia ale nawet materiały biurowe (ich koszt) i koszt rozmów telefonicznych stanowi nieodpłatne świadczenie, które należy zakwalifikować do przychodów - w myśl ustawy - jako przychód z działalności wykonywanej osobiście nie podlegający zwolnieniu od podatku.

Nieporozumieniem jest także uznanie udziału radnego w wyjazdowym szkoleniu jako jego osobistego przychodu, zaś samej podróży na to szkolenie jako podróży służbowej uprawniającej do zwrotu kosztów.

Zakwalifikowanie sfinansowanego z budżetu j.s.t. szkolenia radnego jako nieodpłatnego świadczenia, które zgodnie z art. 13 pkt 5 ww. ustawy jest przychodem z działalności wykonywanej osobiście i nie podlega zwolnieniu od podatku dochodowego, wywołuje znacznie szersze konsekwencje niż tylko w sferze podatkowej. Powstaje pytanie czy takie szkolenie może być sfinansowane przez j.s.t. jeżeli ze wskazanych wyżej przepisów samorządowych na wprost wynika, że radnym przysługują wyłącznie diety oraz zwrot kosztów podróży służbowej. Nawet jeżeli sfinansowanie szkolenia nie nosi znamion darowizny (zabronionej w ustawach samorządowych), która mogłaby podważyć zaufanie wyborców to i tak brak jest podstawy prawnej poniesienia takiego wydatku z budżetu j.s.t.

Wydaje się, że autor interpretacji zapomniał o podstawowym założeniu, że materiały biurowe pozostawione radnym do dyspozycji, w tym kalendarze, laptopy czy telefony komórkowe nie przestają być własnością j.s.t. Charakter zdobytej wiedzy na szkoleniu praktycznie nie pozwala radnemu na wykorzystanie jej do celów prywatnych. Jeżeli radny nie ma prawa do ryczałtu na rozmowy z telefonu komórkowego to nie powinien też mieć prawa dzwonić na koszt urzędu z telefonu stacjonarnego.

Biorąc pod uwagę, że z chwilą upowszechnienia przedmiotowych interpretacji udział radnych w szkoleniach praktycznie zanikł, pytanie czy państwo uzyskało odpowiednie dochody, które zrekompensowały straty ponoszone przez samorządy z tytułu niekompetencji radnych staje się retoryczne.

Na marginesie, głównym powodem rezygnacji radnych ze szkoleń wcale nie jest konieczność poniesienia przez nich określonych wydatków związanych z uiszczeniem podatku. Do kierowania radnych na szkolenia przez szefów j.s.t. i uczestnictwa ich samych w szkoleniach skutecznie zniechęca konieczność wyczerpania pełnego formalizmu związanego z poborem i przekazywaniem na rachunek właściwego urzędu skarbowego zaliczek na podatek dochodowy, pomniejszanych o odpowiednio wyliczone miesięczne koszty uzyskania przychodów z uwzględnieniem czy podatnik tego samego rodzaju przychody uzyskuje od więcej niż jednego podmiotu albo od tego samego podmiotu, ale z tytułu kilku stosunków prawnych. W ślad za podatkiem należy przekazać roczną deklarację według wzoru PIT-4R i oczywiście w terminie do końca lutego roku następującego po roku podatkowym płatnik musi przesłać podatnikowi oraz właściwemu urzędowi skarbowemu, imienną informację o wysokości dochodu (PIT-11), na podstawie której radny rozliczy się w sprawozdaniu rocznym.

Przydatne materiały:
 Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.)
Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2012r. Nr 361 z późn. zm.)
Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zm.)
Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1592 ze zm.)
Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1590 ze zm.)