Odpowiedź

Jeżeli opłata adiacencka została ustalona przez organ w okresie, kiedy ostateczna decyzja zatwierdzająca podział nieruchomości pozostawała w obrocie prawnym i spełnione były pozostałe przesłanki z art. 98a ust. 1 u.g.n., gmina nie będzie zobowiązana do zwrotu opłaty adiacenckiej na rzecz właściciela nieruchomości.

Uzasadnienie

Zgodnie z art. 98a ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 102, poz. 651 z późn. zm.) – dalej u.g.n., jeżeli w wyniku podziału nieruchomości dokonanego na wniosek właściciela lub użytkownika wieczystego, który wniósł opłaty roczne za cały okres użytkowania tego prawa, wzrośnie jej wartość, wójt, burmistrz albo prezydent miasta może ustalić z tego tytułu, w drodze decyzji, opłatę adiacencką. Ustalenie opłaty adiacenckiej może nastąpić w terminie 3 lat od dnia, w którym decyzja zatwierdzająca podział nieruchomości stała się ostateczna albo orzeczenie o podziale stało się prawomocne. Wartość nieruchomości przed podziałem i po podziale określa się według cen na dzień wydania decyzji o ustaleniu opłaty adiacenckiej.

Przesłankami warunkującymi dopuszczalność obciążenia opłatą adiacencką są:
- obowiązywanie uchwały określającej stawkę opłaty adiacenckiej w dniu, kiedy decyzja o podziale stała się ostateczna;
- wzrost wartości nieruchomości wywołany decyzją o podziale, o ile decyzja ta została wydana na wniosek właściciela (użytkownika wieczystego, który wniósł opłaty roczne za cały okres trwania prawa), a podział nie był dokonany na podstawie art. 95 u.g.n., tj. niezależnie od ustaleń planu miejscowego;
- wydanie decyzji ustalającej opłatę w terminie 3 lat, od dnia kiedy decyzja o podziale stała się ostateczna.

Generalną zasadą jest więc, iż obowiązek wnoszenia opłaty adiacenckiej powstaje, jeśli określony podmiot uzyskuje korzyść majątkową w postaci wzrostu wartości nieruchomości, powstałej na skutek szczególnych zdarzeń. Takim zdarzeniem jest w niniejszym przypadku - podział nieruchomości.@page_break@

Na mocy art. 93 ust. 2a u.g.n., podział nieruchomości położonych na obszarach przeznaczonych w planach miejscowych na cele rolne i leśne, a w przypadku braku planu miejscowego wykorzystywanych na cele rolne i leśne, powodujący wydzielenie działki gruntu o powierzchni mniejszej niż 0,3000 ha, jest dopuszczalny, pod warunkiem że działka ta zostanie przeznaczona na powiększenie sąsiedniej nieruchomości lub dokonana zostanie regulacja granic między sąsiadującymi nieruchomościami. W decyzji zatwierdzającej podział nieruchomości określa się termin na przeniesienie praw do wydzielonych działek gruntu, który nie może być dłuższy niż 6 miesięcy od dnia, w którym decyzja zatwierdzająca podział nieruchomości stała się ostateczna.

Zauważyć należy, iż w sytuacji, gdy organ stwierdzi, iż strona nie dopełniła zawartego w decyzji warunku - zgodnie z art. 162 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn.: Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 z późn. zm.) – dalej k.p.a. - stwierdza jej wygaśnięcie. Wygaśnięcie decyzji oznacza utratę jej mocy obowiązującej z chwilą zaistnienia pewnego zdarzenia prawnego, którym jest – w przypadku określonym w art. 93 ust. 2a – upływ czasu na dokonanie przeniesienia własności wydzielonej działki gruntu. Decyzja stwierdzająca wygaśnięcie decyzji ma charakter aktu deklaratoryjnego, wywołując skutki prawne ex tunc, czyli wstecz, od dnia, w którym powstały przesłanki wygaśnięcia decyzji – por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 29 czerwca 2011 r., I SA/Wa 1421/10. Przesłanki wygaśnięcia decyzji powstały w momencie upływu 6-miesięcznego terminu biegnącego od dnia, w którym decyzja ta stała się ostateczna i od tego momentu decyzja zostaje wyeliminowana z obrotu prawnego.

W związku z powyższym, przyjąć należy, iż jeżeli opłata adiacencka została ustalona przez organ w okresie, kiedy ostateczna decyzja zatwierdzająca podział nieruchomości pozostawała w obrocie prawnym i spełnione były pozostałe przesłanki z art. 98a ust. 1 u.g.n., gmina nie będzie zobowiązana do zwrotu opłaty adiacenckiej na rzecz właściciela nieruchomości. To właściciel bowiem nie dochował określonego w ustawie warunku, co spowodowało wygaśnięcie decyzji zatwierdzającej podział. Poza tym brak jest w obowiązującym stanie prawnym przepisu, który zabraniałby gminie prowadzenie postępowania w sprawie ustalenia opłaty adiacenckiej w sytuacji, gdy dopuszczalność podziału jest uzależniona od spełnienia warunku, o którym mowa w art. 93 ust. 2a u.g.n.

Uwagi

Gmina winna liczyć się z tym, iż właściciel nieruchomości może wystąpić na drogę sądową i w procesie cywilnym próbować dochodzić zwrotu pobranej kwoty. W takim przypadku jednakże dopiero sąd rozstrzygnie prawomocnym wyrokiem o zasadności roszczenia.

Odrębną kwestią jest również to, czy gmina, z daleko posuniętej ostrożności, mimo, iż nie wynika to z przepisów u.g.n, nie powinna wstrzymać się z ustaleniem opłaty adiacenckiej do momentu upływu 6-miesięcznego terminu wynikającego z art. 93 ust. 2a u.g.n., tj. do momentu ziszczenia się nałożonego tym przepisem warunku. Ustalenie opłaty adiacenckiej może nastąpić przecież w terminie 3 lat od dnia, w którym decyzja zatwierdzająca podział nieruchomości stała się ostateczna. Takie działanie wyeliminowało późniejsze, ewentualne procesy, o czym wskazywałem powyżej.