W dniu 1 sierpnia 2011 r. wejdzie w życie ustawa z dnia 24 września 2010 o ewidencji ludności (dalej ustawa o ewidencji ludności ) i zastąpi dotychczas obowiązującą ustawę uchwaloną w dniu 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych (tekst jedn.: Dz. U. z 2006 r. Nr 139, poz. 993, z późn. zm.) , regulującą między innymi zasady wykonywania obowiązku meldunkowego.
Problematyka obowiązku meldunkowego w nowej ustawie o ewidencji ludności została unormowana w Rozdziale 4 „Obowiązek meldunkowy obywateli polskich” oraz w Rozdziale 5 ustawy „Obowiązek meldunkowy cudzoziemców”. Podkreślić jednak należy, że na zasadach określonych w tych rozdziałach obowiązek meldunkowy będzie wykonywany do dnia 31 grudnia 2013 r., gdyż zgodnie z art. 74 ust. 1 ustawy o ewidencji ludności z dniem 1 stycznia 2014 r. znosi się obowiązek meldunkowy obywateli oraz cudzoziemców. Od tego dnia, ilekroć w przepisach prawa jest mowa o zameldowaniu na pobyt stały lub zameldowaniu na pobyt czasowy, należy przez to rozumieć miejsce zamieszkania, o którym mowa w art. 25 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, z późn. zm.).
W myśl art. 24 ust. 2 pkt 1-3 ustawy o ewidencji ludności obowiązek meldunkowy polega na:
1) zameldowaniu się w miejscu pobytu stałego lub czasowego,
2) wymeldowaniu się z miejsca pobytu stałego lub czasowego,
3) zgłoszeniu wyjazdu poza granicę Rzeczpospolitej Polskiej oraz powrotu z wyjazdu poza granicę Rzeczpospolitej Polskiej.
Natomiast zgodnie z przepisem art. 4 pkt 1-5 ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych obowiązek meldunkowy polega nie tylko na zameldowaniu oraz wymeldowaniu się z miejsca pobytu stałego lub czasowego, ale także na zameldowaniu o urodzeniu dziecka, zameldowaniu o zmianie stanu cywilnego oraz o zameldowaniu o zgonie osoby. W świetle przepisu art. 25 ust. 1 i 2 ustawy o ewidencji ludności pobytem stałym jest zamieszkanie w określonej miejscowości pod oznaczonym adresem z zamiarem stałego przebywania, a pobytem czasowym przebywanie bez zamiaru zmiany miejsca pobytu stałego w innej miejscowości pod oznaczonym adresem lub w tej samej miejscowości, lecz pod innym adresem. Zachowano więc definicje pobytu stałego oraz czasowego wprowadzone w przepisie art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych . Przy czym doprecyzowano, że przez pobyt czasowy należy rozumieć przebywanie poza miejscem pobytu stałego przez okres ponad 3 miesięcy i w ten sposób zniesiono rozróżnienie na pobyt czasowy na okres do 3 miesięcy i powyżej 3 miesięcy, którym posługiwano się w ustawie o ewidencji ludności i dowodach osobistych. W szczególny sposób określa się miejsce pobytu stałego, pobytu czasowego osoby zatrudnionej na statku żeglugi śródlądowej lub morskiej albo zamieszkującej w związku z wykonywaniem pracy w ruchomym urządzeniu mieszkalnym. W przepisie art. 25 ust. 3 u.e.l. wskazano, że miejscem pobytu stałego lub czasowego takiej osoby jest siedziba pracodawcy zatrudniającego osobę.
Wzorując się na rozwianiu przewidzianym w przepisach art. 5 ust. 2 i art. 8 ust. 3 ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych , przyjęto zgodnie z przepisem art. 27 ust. 2 ustawy o ewidencji ludności , iż w danym czasie osoba może mieć tylko jedno miejsce pobytu stałego lub pobytu czasowego. Również w podobny sposób, jak ustalono to w przepisie art. 9b ustawy o ewidencji i dowodach osobistych, określa się adres na gruncie nowej ustawy o ewidencji, z tym że numer lokalu podaje się, gdy ten został wyodrębniony (art. 26 ust. 1 pkt 1-2 ustawy o ewidencji ludności ). Ponadto tak wskazany adres w rejestrach PESEL, mieszkańców oraz zamieszkania cudzoziemców uzupełnia się o identyfikatory krajowego rejestru urzędowego podziału terytorialnego kraju „TERYT” (art. 26 ust. 2 ustawy o ewidencji ludności ).
Obowiązanymi do wykonania obowiązku meldunkowego zgodnie z przepisami art. 24 ust. 1, art. 40 ustawy o ewidencji ludności są obywatel polski przebywający na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej oraz cudzoziemiec. Zaznaczyć należy, że cudzoziemiec wykonuje obowiązek meldunkowy na zasadach określonych enumeratywnie wymienionymi przepisami rozdziału 4 ustawy, chyba że przepisy rozdziału 5 stanowią inaczej (art. 40 ustawy o ewidencji ludności ). Ponadto na uwadze należy mieć fakt, że wśród cudzoziemców wyróżnić można osoby o szczególnym statusie prawnym np. szefowie i członkowie personelu przedstawicielstw dyplomatycznych, obywatele państw członkowskich Unii Europejskiej.
W myśl art. 42 ust. 1 ustawy o ewidencji ludności z obowiązku meldunkowego zwolnieni są, pod warunkiem wzajemności:
1) szefowie i członkowie personelu przedstawicielstw dyplomatycznych oraz urzędów konsularnych państw obcych,
2) członkowie rodzin szefów i członków personelu przedstawicielstw dyplomatycznych oraz urzędów konsularnych państw obcych pozostający z nimi we wspólnocie domowej.
Z obowiązku meldunkowego także zwolniono, na podstawie ustaw szczególnych, umów lub powszechnie ustalonych zwyczajów międzynarodowych, inne osoby niż wyżej wymienione (art. 40 ust. 1 ustawy o ewidencji ludności in fine). Utrzymano więc w przepisie art. 40 ust. 1 ustawy o ewidencji ludności zwolnienia podmiotowe przewidziane w przepisie art. 27 ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych . Ponadto wprowadzono zwolnienie temporalne z obowiązku meldunkowego, stosownie do przepisu art. 42 ust. 2 ustawy o ewidencji ludności cudzoziemcy zwolnieni są z obowiązku meldunkowego, jeżeli ich pobyt na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej nie przekracza 14 dni, co stanowi novum.
Obywatel powinien wykonać obowiązek meldunkowy polegający na zameldowaniu się w miejscu pobytu stałego lub czasowego najpóźniej w 30 dniu licząc od dnia przybycia (art. 27 ust. 1 ustawy o ewidencji ludności ). Z kolei cudzoziemiec będący obywatelem państwa członkowskiego Unii Europejskiej, obywatelem państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub obywatelem Konfederacji Szwajcarskiej oraz członkiem rodziny tego cudzoziemca, który nie spełnia warunków przewidzianych w przepisie art. 41 ust. 1 ustawy o ewidencji ludności , jest obowiązany również dopełnić obowiązku meldunkowego najpóźniej w 30 dniu licząc od dnia przybycia do tego miejsca. Pozostali cudzoziemcy niewymienieni w art. 41 ust. 1 i 2 ustawy o ewidencji ludności , przebywający na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej, są zobowiązani zameldować się w miejscu pobytu stałego lub czasowego najpóźniej czwartego dnia licząc od dnia przybycia do tego miejsca (art. 41 ust. 3 ustawy o ewidencji ludności ).
Z przedstawionej regulacji wynika więc, że po pierwsze wydłużono czas przewidziany na dopełnienie obowiązku meldunkowego przez obywatela. Zaś w przypadku cudzoziemców czas ten został zróżnicowany – termin 30-dniowy, tak jak obywateli obowiązuje m.in. cudzoziemców pochodzących z państw członkowskich Unii Europejskiej. W ten sposób ustawodawca zmienił zasady określone w przepisach art. 10 ust. 1 i 2 oraz art. 24 ust. 1 i 2 ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych . Natomiast wykonanie obowiązku meldunkowego polegającego na wymeldowaniu się z miejsca pobytu stałego lub czasowego, jeżeli opuszcza się to miejsce przed upływem deklarowanego okresu pobytu, może mieć miejsce albo najpóźniej w dniu opuszczenia tego miejsca, albo jednocześnie z zameldowaniem w nowym miejscu pobytu, czyli najpóźniej w 30 dniu licząc od dnia przybycia do nowego miejsca pobytu stałego lub czasowego (art. 33 ust. 1 i 3 w zw. z art. 34 ust. 3 i w zw. z art. 27 ust. 1 ustawy o ewidencji ludności ).
Z kolei obowiązek meldunkowy polegający na zgłoszeniu wyjazdu poza granicę Rzeczpospolitej Polskiej obywatel powinien dopełnić najpóźniej w dniu opuszczenia miejsca pobytu stałego albo czasowego (art. 36 ust. 3 ustawy o ewidencji ludności ). Jeżeli obywatel wyjeżdża z kraju z zamiarem stałego pobytu poza granicami, to zgłoszenie wyjazdu skutkuje wymeldowaniem z miejsca pobytu stałego i czasowego (art. 36 ust. 1 ustawy o ewidencji ludności ). Ponadto zgłoszeniu podlega fakt wyjazdu za granicę bez zamiaru stałego pobytu ale na okres dłuższy niż 6 miesięcy (art. 36 ust. 2 ustawy o ewidencji ludności ), a nie na okres dłuższy niż 3 miesiące, jak stanowi art. 15 ust. 3 ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych . W przypadku wyjazdu na okres powyżej 6 miesięcy, bez zamiaru zmiany miejsca pobytu stałego, należy również zgłosić fakt powrotu na terytorium RP. Niestety nie wskazano terminu przewidzianego na dopełnienie obowiązku polegającego na zgłoszeniu powrotu przez obywatela, odmiennie niż we wspomnianym art. 15 ust. 3 ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych . Należy więc przyjąć, iż zastosowanie znajdzie art. 27 ust. 1 ustawy o ewidencji ludności – termin 30 dni.
Przydatne materiały:
Ustawa z dnia 24 września 2010 r. o ewidencji ludności (Dz. U. Nr 217, poz. 1427).
Ustawa z dnia 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych (Dz. U. 2006 r. Nr 139, poz. 993 ze zm.)
Pisaliśmy o tym również:
Obowiązek meldunkowy w świetle nowej ustawy o ewidencji ludności (cz. 2)