Absolutorium dla zarządu powiatu i województwa
 
W samorządach na szczeblu powiatu i województwa panują jeszcze dziwniejsze „zwyczaje”. Ustawodawca, używającw odniesieniu do różnych szczebli samorządu odmiennych pojęć i określeń, zmusił nas do traktowania ich jak synonimy. Nie rozwijając tego zagadnienia można stwierdzić, że zasady oraz terminy przygotowania sprawozdań, badania ich przez komisję rewizyjną, składania wniosków o udzielenie bądź nieudzielenie absolutorium, opiniowania i nadzoru prowadzonego przez r.i.o. są identyczne jak w przypadku samorządu gminnego. We wszystkich szczeblach j.s.t. uchwały w sprawie absolutorium podejmowane są w głosowaniu jawnym bezwzględną większością głosów ustawowego składu organu uchwałodawczego.
Odmienne są tylko konsekwencje głosowania sejmiku i rady powiatu nad wnioskiem komisji rewizyjnej oraz nieudzielenia absolutorium dla zarządów tych j.s.t. Ustawy: o samorządzie województwa oraz  o samorządzie powiatowym rozstrzygają odpowiednio w art. 34 i 30, że uchwała sejmiku województwa oraz rady powiatu w sprawie nieudzielenia zarządowi j.s.t. absolutorium jest równoznaczna ze złożeniem wniosku o jego odwołanie. Głosowanie w sprawie odwołania zarządu odbywa się na sesji zwołanej nie wcześniej niż po upływie 14 dni od podjęcia uchwały o nieudzieleniu absolutorium. Procedura odwoławcza obejmuje obowiązek ponownego zapoznania się sejmiku i rady powiatu z wnioskiem komisji rewizyjnej oraz nową opinią Regionalnej Izby Obrachunkowej w sprawie uchwały tych organów o nieudzieleniu absolutorium. Odwołanie zarządu wymaga większości co najmniej 3/5 głosów ustawowego składu sejmiku lub rady powiatu i jest przeprowadzane w trybie głosowania tajnego.
W przypadku powiatów i województw mamy do czynienia z sytuacją, której określenie paradoksem byłoby zbyt delikatne. Zgodnie z art. 13 ust. 2 ustawy o samorządzie powiatowym oraz art. 19 ust. 3 ustawy o samorządzie województwa  odrzucenie w głosowaniu uchwały przygotowanej zgodnie z wnioskiem komisji rewizyjnej o udzieleniu zarządowi absolutorium jest równoznaczne z przyjęciem uchwały o jego nieudzieleniu. W efekcie zarząd j.s.t. może nie uzyskać absolutorium mimo, że większość (ale nie bezwzględna) będzie głosowała za jego udzieleniem i może nastąpić uruchomienie procedury odwoławczej, która z arytmetycznego punktu widzenia nie ma szans powodzenia. Ponadto nie bardzo wiadomo co znaczy termin „odrzucenie w głosowaniu uchwały”. Brak jest też jakichkolwiek przeciwwskazań, aby tę zasadę analogicznie stosować w sytuacji odwrotnej, tzn. odrzucenie uchwały o nieudzieleniu absolutorium skutkuje podjęciem uchwały w sprawie udzielenia absolutorium. Przyjmując, co nie jest takie oczywiste, że ustawodawca używając terminu „odrzucenie uchwały” ma na myśli nieuzyskanie odpowiedniej większości głosów za jej uchwaleniem, prosta kalkulacja prowadzi do wniosku, że w interesie zarządów j.s.t. leży, aby komisje rewizyjne składały negatywne wnioski, tzn. o nieudzielenie absolutorium, gdyż wówczas łatwiej jest je uzyskać i ochronić się przed próbą odwołania.

W kategoriach ciekawostki należy wspomnieć także, że obowiązujące przepisy statuują istnienie w obrocie prawnym wirtualnej uchwały, której projektu nikt nie przygotował (nie skonstruowano jej treści), nie była poddana weryfikacji w głosowaniu i w wielu przypadkach opowiada się za nią mniejszość organu kolegialnego.
 
Dobry moment na zmiany
 
Na mocy art. 121 ust. 6 ustawy Przepisy wprowadzające ustawę o finansach publicznych , do sprawozdań z wykonania budżetów jednostek samorządu terytorialnego za rok 2009 zastosowanie ma art. 199 uchylonej ustawy z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (Nr 249, poz. 2104, z późn. zm.) co oznacza, że w roku bieżącym po raz ostatni udzielamy absolutorium na dotychczasowych zasadach. Wejście w życie nowych przepisów jest dobrym momentem uporządkowania także kwestii oceny pracy organu wykonawczego w zakresie gospodarki finansowej i nie powinno ograniczać się do zmiany terminów. Gdyby regulacje zostały uchwalone w tym roku mogłyby po raz pierwszy mieć zastosowanie przy ocenie sprawozdania z wykonania budżetu również sporządzonego na nowych zasadach.
Trudno jest domyśleć się jakie czynniki miały wpływ na tak karykaturalne ukształtowanie regulacji dotyczących absolutorium skoro znalezienie logicznego, prostego rozwiązania wcale nie wydaje się skomplikowane. Pomijając kluczowe zagadnienie, z uwagi na nikłą szansę jego akceptacji przez polityków, czy w ogóle utrzymywać absolutorium samorządowe przy tak dużej masie wyspecjalizowanych instytucji kontrolnych, zmiany powinny pójść w kierunku uproszczenia procedury podejmowania decyzji w sprawie absolutorium i rezygnacji z jej odpolityczniania na siłę.

Przede wszystkim należy „zredukować” kompetencje  komisji rewizyjnej do co najwyżej opiniowania sposobu wykonania budżetu przez organ wykonawczy j.s.t., gdyż treść samego wniosku poddawanego pod głosowanie na sesji artykułuje się samoistnie w sposób naturalny. Radnemu podczas głosowania należy umożliwić opowiedzenie się za jednym z alternatywnych wariantów, analogicznie jak przy głosowaniu innych tego typu uchwał i wniosków podejmowanych w głosowaniu jawnym wg zasady trzech pytań:
1.     Kto jest za udzieleniem absolutorium zarządowi (powiatu, województwa … (wójtowi, burmistrzowi, prezydentowi miasta ….) z tytułu … w 2009 r.?
2.     Kto jest za nieudzieleniem absolutorium zarządowi (powiatu, województwa … (wójtowi, burmistrzowi, prezydentowi miasta ….) z tytułu … w 2009 r. ?
3.     Kto wstrzymał się od głosu?
Przyjęty zostaje wariant, który uzyska więcej głosów. Remis w głosowaniu w tym przypadku, zdaniem autora, należy traktować jako udzielenie absolutorium.

Dopuszczalne i logiczne wydaje się rozwiązanie, by w sytuacji opowiedzenia się radnych za nieudzieleniem absolutorium znaczną większością głosów np. równą lub przekraczającą 3/5 głosów ustawowego składu rady, miały zastosowanie przepisy dotyczące uruchomienia procedury odpowiednio referendalnej lub odwoławczej w stosunku do organu wykonawczego.

Ireneusz Krześnicki

Przydatne materiały:

 Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym. (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1592 ze zm.)
Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1590 ze zm.)
Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. Przepisy wprowadzające ustawę o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1241 ze zm.)


Pisaliśmy o tym również:

O absolutorium inaczej (cz. 1)
______________________________________________________________________________

Zachęcamy do zapoznania się z książką autorstwa Elżbiety Kornberger-Sokołowskiej, Julii Zdanukiewicz i Rafała Cieślaka pt."Jednostki samorządu terytorialnego jako beneficjenci środków europejskich ". Monografia poświęcona jest jednemu z najistotniejszych problemów materialnego i proceduralnego prawa finansów publicznych tj. szeroko ujmowanym środkom finansowym z UE.
Książka dostępna jest w ofercie internetowej księgarni profinfo.pl