Numer PESEL w nowej ustawie o ewidencji ludności: charakterystyka i właściwość organów

Uchwalona w dniu 24 września 2010 r. ustawa o ewidencji ludności (Dz. U. Nr 217, poz. 1427) , zakresem przedmiotowym obejmuje oprcz zasad i sposobu prowadzenia ewidencji ludności w Rzeczpospolitej Polskiej, zasad wykonywania obowiązku meldunkowego przez obywateli polskich i cudzoziemcw do dnia 1 stycznia 2014 r., zakresu i zasad rejestracji danych gromadzonych w Powszechnym Elektronicznym Systemie Ewidencji Ludności, rejestrach mieszkańcw i rejestrach zamieszkania cudzoziemcw, także zasady i tryb nadawania numeru Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności oraz zasady udostępniania danych z Powszechnego Systemu Ewidencji Ludności (art. 1 ustawy o ewidencji ludności).

Problematykę zasad i trybu nadawania numeru PESEL uregulowano w rozdziale 3 ustawy. Jest on zdecydowanie obszerniejszy niż rozdział 7a ustawy z dnia 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych (tekst jedn.: Dz. U. z 2006 r. Nr 139, poz. 993, z późn. zm.).

W pierwszym przepisie rozdziału trzeciego ustawy o ewidencji ludności wskazano, że numer PESEL jest to jedenastocyfrowy symbol numeryczny, jednoznacznie identyfikujący osobę fizyczną, zawierający datę urodzenia, numer porządkowy, oznaczenie płci oraz liczbę kontrolną, wprowadzane w określonej kolejności (art. 15 ust. 2   ustawy o ewidencji ludności ). Stosownie do art. 15 ust. 2 pkt 1   ustawy o ewidencji ludności w pierwszych sześciu cyfrach zawarta jest data urodzenia – dwie ostatnie cyfry roku urodzenia, miesiąc urodzenia wraz z zakodowanym stuleciem urodzenia oraz dzień urodzenia. Stulecie urodzenia kodowane jest poprzez dodanie do liczby oznaczającej miesiąc urodzenia liczby 80 w przypadku osób urodzonych w latach 1800-1899, liczby „0” w przypadku osób urodzonych w latach 1900-1999, liczby 20 w przypadku osób urodzonych w latach 2000-2099 (art. 15 ust. 2 pkt 2   ustawy o ewidencji ludności ). Zgodnie z przepisem art. 15 ust. 2 pkt 3   ustawy o ewidencji ludności liczby oznaczające rok, miesiąc lub dzień będące liczbami jednocyfrowymi poprzedza się cyfrą „0”, z zastrzeżeniem zasady określonej wyżej. W myśl przepisu art. 15 ust. 2 pkt 4   ustawy o ewidencji ludności numer porządkowy osoby zawarty jest w cyfrach od siódmej do dziesiątej, przy czym ostatnia cyfra numeru porządkowego zawiera oznaczenie płci: cyfrę parzystą, także „0”, dla kobiet, a cyfrę nieparzystą dla mężczyzn. Zaś cyfra jedenasta numeru PESEL jest liczbą kontrolną umożliwiającą elektroniczną kontrolę poprawności nadanego numeru identyfikacyjnego (art. 15 ust. 5   ustawy o ewidencji ludności ).

Zgodnie z przepisem art. 15 ust. 1   ustawy o ewidencji ludności numer PESEL nadawany jest osobie, której dane gromadzi się w rejestrze PESEL i rejestrze mieszkańców np. obywatelom. Co do zasady numer ten jest nadawany z urzędu, chyba że chodzi o osobę, której dotyczy przepis art. 7 ust. 2   ustawy o ewidencji ludności , to znaczy zobowiązaną do posiadania numeru PESEL na mocy przepisów szczególnych; w tym przypadku numer nadawany jest na jej wniosek (art. 16 ust. 1 i 2   ustawy o ewidencji ludności ). Podobne rozwiązanie przewiduje jeszcze obowiązująca ustawa o ewidencji ludności i dowodach osobistych. W świetle przepisu art. 31a ust. 3 numer PESEL nadaje się obligatoryjnie osobom wymienionym w punktach 1-4 powołanego ustępu. Ponadto można nadać numer PESEL innym osobom niż wymienione na ich pisemny wniosek, jeżeli odrębne przepisy przewidują potrzebę posiadania numeru PESEL przez te osoby (art. 31b ust. 1 ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych).

Organem właściwym do nadania numeru PESEL, zgodnie z przepisem art. 16 ust. 3   ustawy o ewidencji ludności , a także zgodnie z art. 31a ust. 2 ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych, jest minister właściwy do spraw wewnętrznych. O nadanie numeru PESEL z urzędu do ministra właściwego do spraw wewnętrznych występują zgodnie z postanowieniami ustawy o ewidencji ludności wskazane w art. 17 podmioty:
1) kierownik urzędu stanu cywilnego sporządzający akt urodzenia: a) dzieci obywateli polskich zamieszkujących na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej, b) dzieci cudzoziemców zamieszkujących na terytorium Rzeczpospolitej w związku z zaistnieniem okoliczności enumeratywnie wymienionych w przepisie art. 7 ust. 1 pkt 3 lit. a-i   ustawy o ewidencji ludności , jak np. uzyskanie prawa stałego pobytu, czy zezwolenia na osiedlenie, o ile dzieci te urodziły się na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej (art. 17 ust. 1 pkt 1   ustawy o ewidencji ludności );
2) organ gminy właściwy do zameldowania na pobyt stały albo pobyt czasowy: a) obywateli polskich zamieszkujących na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej, b) cudzoziemców zamieszkujących w Rzeczpospolitej Polskiej w związku z zaistnieniem jednej ze wskazanych okoliczności w przepisie art. 7 ust. 1 pkt 3   ustawy o ewidencji ludności , c) członków rodziny cudzoziemców zamieszkujących na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej, którzy uzyskali status uchodźcy, ochronę uzupełniającą (art. 7 ust. 1 pkt 4 w zw. z pkt 3 lit. e i f   ustawy o ewidencji ludności ), z wyjątkiem dzieci wymienionych w art. 17 ust. 1 pkt 1   ustawy o ewidencji ludności (art. 17 ust. 1 pkt 2   ustawy o ewidencji ludności );
3) organ wydający polski dokument tożsamości – w stosunku do osób będących obywatelami polskimi zamieszkującymi poza granicami Rzeczpospolitej Polskiej (art. 17 ust. 1 pkt 3   ustawy o ewidencji ludności );
4) organ gminy właściwy dla dzielnicy Śródmieście miasta stołecznego Warszawy, jeżeli nie jest możliwe ustalenie organu właściwego w jeden ze sposób wskazanych powyżej (art. 17 ust. 1 pkt 4   ustawy o ewidencji ludności ).

Utrzymano więc rozwiązanie obowiązujące w przepisie art. 31a ust. 4 pkt 1-3 ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych, zgodnie z którym to wskazany w przepisie organ występuje o nadanie numeru PESEL do ministra. Jednak w konsekwencji zmiany przesłanek nadania numeru, inne organy są upoważnione do wystąpienia o jego nadanie z urzędu na gruncie ustawy o ewidencji ludności.

W celu nadania numeru PESEL wyżej wymienione organy przekazują ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych dane wymienione w przepisie art. 8 pkt 1-9, 11-15, 22-24   ustawy o ewidencji ludności , które gromadzone są w rejestrze PESEL, z uwzględnieniem postanowień przepisu art. 9   ustawy o ewidencji ludności , że nie wszystkie dane są dostępne w konkretnym przypadku. Przepisy ustawy o ewidencji ludności określają i termin, i sposób przekazania wymaganych danych. Organ powinien przekazać dane niezwłocznie w przypadku, gdy przekazanie następuje przy wykorzystaniu środków komunikacji elektronicznej na zasadach określonych ustawą z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących działania publiczne (Dz. U. Nr 64, poz. 565, z późn. zm.). Wyjątkowo, w przypadku gdy z przyczyn niezależnych od organu brak jest dostępu do danych zawartych w rejestrach, termin przekazania danych ministrowi wynosi dwa dni robocze liczone od dnia uzyskania danych (art. 20 ust. 1   ustawy o ewidencji ludności ). Jeżeli przekazanie danych nie jest możliwe drogą elektroniczną, organ przekazuje dane w formie pisemnej, w terminie nie dłuższymi niż 4 dni robocze od dnia ich uzyskania (art. 20 ust. 2   ustawy o ewidencji ludności ).

Przydatne materiały:
Ustawa z dnia 24 września 2010 r.  o ewidencji ludności (Dz. U. Nr 217, poz. 1427)

Pisaliśmy o tym również:
Numer PESEL w nowej ustawie o ewidencji ludności: charakterystyka i właściwość organów (cz. 2)