Nowe zadania powiatów w związku z pomocą prawną

Starosta ma prowadzić i publikować listy jednostek nieodpłatnego poradnictwa m.in. rodzinnego, psychologicznego i dla bezrobotnych, powiaty będą też musiały szerzej informować o nieodpłatnej pomocy prawnej – przewiduje projekt ustawy.

Bartłomiej Wróblewski z PiS, poseł sprawozdawca, powiedział, że obowiązująca ustawa o nieodpłatnej pomocy prawnej stworzyła mechanizmy umożliwiające dostęp do uzyskania na etapie przedsądowym nieodpłatnej porady prawnej finansowanej przez państwo. Mogą z niej skorzystać osoby, które ze względu na swój status materialny lub sytuację życiową nie miały dotychczas możliwości uzyskania profesjonalnej pomocy prawnej.

Zmiany mają na celu rozszerzenie zakresu podmiotowego i przedmiotowego oraz usprawnienie regulacji w zakresie wyłaniania organizacji pozarządowych świadczących nieodpłatną pomoc prawną. Chodzi też o umożliwienie tym organizacjom świadczenia nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w ramach ustawy i powiązanie nieodpłatnej pomocy prawnej i poradnictwa obywatelskiego z pomocą prawną świadczoną na etapie postępowania sądowego.

Z analizy wynika, że możliwości stworzonego ustawą o nieodpłatnej pomocy prawnej systemu nie zostały dotychczas w pełni wykorzystane - na jeden dzień ich funkcjonowania przypada średnio udzielenie jednej porady w ciągu około jednej godziny. 

Należy więc  zapewnić racjonalne wykorzystanie możliwości funkcjonujących punktów nieodpłatnej pomocy prawnej. Projektowana ustawa dodaje ponadto mediacje, jako kolejną formę wsparcia udzielanego w ramach punktu nieodpłatnej pomocy prawnej.

Pracownik socjalny potwierdzi potrzebę

Zgodnie z intencją autorów projektu osoby znajdujące się w szczególnej sytuacji życiowej nie powinny być objęte ww. kryteriami dochodowymi. Wśród takich osób należy wskazać m.in. osoby bezrobotne, niepełnosprawne, objęte pomocą społeczną, przeciwdziałaniem przemocy domowej lub kuratelą sądowa. 

W tych przypadkach pracownik socjalny, asystent rodziny lub kurator sądowy, potwierdzają potrzebę uzyskania nieodpłatnej pomocy lub poradnictwa, także w trakcie wspólnej wizyty w punkcie porad na życzenie podopiecznych.

Starosta stworzy listę

Nowością jest natomiast wprowadzenie obowiązku przekierowania osoby uprawnionej przez osobę udzielającą nieodpłatnej pomocy prawnej do innych systemów pomocy, o ile przedstawiony przez nią problem nie ma jedynie natury prawnej. 

Projekt przewiduje nałożenie na starostów obowiązku prowadzenia i publikowania listy jednostek nieodpłatnego poradnictwa, obejmującej w szczególności poradnictwo: rodzinne, psychologiczne, pedagogiczne, z zakresu praw konsumentów, praw pacjenta, ubezpieczeń społecznych, z zakresu prawa pracy, dla osób bezrobotnych, poradnictwo w sprawie uzależnień, przemocy w rodzinie, interwencję kryzysową. 

Korzyścią ma być ograniczanie powielania systemów poradniczych poprzez propagowanie ogólnopolskich tematycznych infolinii i nieodpłatnych dyżurów prowadzonych bądź zlecanych przez podmioty publiczne na podstawie odrębnych uregulowań. Są to m.in. ośrodki pomocy osobom pokrzywdzonym przestępstwem, informacje telefoniczne dla ofiar przemocy, Rzecznik Finansowy, powiatowi rzecznicy konsumentów, Rzecznik Praw Pacjenta czy Krajowa Informacja Podatkowa prowadzona przez Ministerstwo Finansów.

Powiat określi specjalizację 

Nowe uprawnienia dla powiatów pozwolą określać specjalizacje pomocy prawnej i poradnictwa obywatelskiego oraz nałożą obowiązek szerszego niż dotychczas informowania o nieodpłatnej pomocy prawnej m.in. poprzez udostępnienie takich informacji na stronie internetowej starostwa powiatowego oraz w lokalnych środkach masowego przekazu. 

Zadanie upowszechniania wiedzy o działaniu systemu nieodpłatnej pomocy prawnej i poradnictwa obywatelskiego wśród mieszkańców danego powiatu zostało jednoznacznie przypisane starostom. Nowelizacja przewiduje również możliwość powołania przez powiat pełnomocnika do koordynacji wykonywania zadań wynikających z ustawy, a także przyznaje wójtom prawo kierowania wniosków do starostw, mających na celu określenie potrzeb wspólnoty samorządowej przy realizacji ustawy.

Celem powyższych przepisów jest umożliwienie samorządom elastycznego dostosowania usług oferowanych w systemie do potrzeb lokalnej społeczności. Wprowadza się m.in. pojęcie dyżuru, na który składają się 4 godziny działania punktu w danym dniu i któremu starosta, w porozumieniu z gminami, może przypisać specjalizację. 

Specjalizację będzie można określić w szczególności poprzez wskazanie dziedziny prawa lub problematyki nieodpłatnej pomocy prawnej lub nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, świadczonych podczas dyżuru, albo poprzez wskazanie grupy osób uprawnionych, do której w szczególności adresowana jest nieodpłatna pomoc prawna lub nieodpłatne poradnictwo obywatelskie, świadczone podczas dyżuru. Mogą to być przykładowo porady dla ofiar przemocy domowej, porady dla lokatorów z budynków reprywatyzowanych, porady dla osób z niepełnosprawnościami i ich rodzin.

Dogodne miejsce

W związku z możliwością określenia różnych lokalizacji pojedynczych dyżurów składających się na jeden punkt, istnieje możliwość takiego geograficznego umieszczenia usług, aby było to dogodne dla klientów innych systemów wsparcia organizowanych przez samorządy, w tym również, np. w budynku lub w sąsiedztwie ośrodków pomocy społecznej czy siedzib gminnych zespołów ds. przeciwdziałania przemocy w rodzinie. 

Oznacza to również możliwość zorganizowania poszczególnych dyżurów składających się na punkt w bibliotekach, domach kultury, administracjach komunalnych i itp.  lub miejsca w sąsiedztwie instytucji często odwiedzanych przez potencjalnych klientów, jak placówki lecznicze. Chodzi o miejsce, zapewniające warunki prywatności i poufności. Niektóre samorządy lokują kilka punktów w jednym budynku, tworząc rodzaj centrów poradniczych.

Według wnioskodawców propozycja jest odpowiedzią na wątpliwości i zapytania samorządów organizujących otwarte konkursy ofert na powierzenie organizacjom pozarządowym prowadzenia punktów nieodpłatnej pomocy prawnej. Powiaty wskazywały na rozbieżne w skali kraju rozumienie i stosowanie przepisów wykluczających poszczególne organizacje pozarządowe z udziału w otwartych konkursach ofert.

Jak podkreśliła w Sejmie podsekretarz stanu w kancelarii Prezydenta RP Anna Surówka-Pasek, starostowie będą realizowali nowe obowiązki w ramach zadań zleconych.  

Projekt został ponownie przekazany do dalszych prac w Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka oraz Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej.