Zgodnie z art. 24h ust. 13 ustawy o samorządzie gminnym , Prezes Rady Ministrów został upoważniony do ustalenia dosłownie: „wzoru formularza oświadczenia majątkowego”. Należałoby więc rozważyć czy rozporządzenie nie powinno ustalać nie tylko treści oświadczenia majątkowego ale także jego formę, np. analogicznie jak w przypadku zeznań podatkowych, popularnie zwanych „PITami”. Odpowiednio przygotowany formularz rozwiałby większość wątpliwości związanych z tym, co i jak należy wpisać do oświadczenia.

Czytaj więcej: Nowe wzory oświadczeń majątkowych - rząd uznał argumenty strony samorządowej

Użycie klauzuli, że „rozporządzenie wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia” już na starcie, w wielu przypadkach, nastręczy kłopotów interpretacyjnych według jakich przepisów oświadczenie powinno być złożone. Bardziej uniwersalnym wydaje się być brzmienie: Rozporządzenie wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia i ma zastosowanie do oświadczeń majątkowych, których ostateczny termin złożenia upływa po 31 grudnia 2012 r. Ponadto, jeżeli wzór oświadczenia zmienia reguły ujawniania stanu majątku przez radnych oraz członków organów wykonawczych, należy wyjaśnić czy (mając na uwadze orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego) nie powinno ono obowiązywać od następnej kadencji.

Ustawa o samorządzie gminnym w sposób jednoznaczny określa, że obowiązek złożenia oświadczenia majątkowego dotyczy określonych enumeratywnie kategorii samorządowców i pytania sformułowane we wzorze nie mogą dotyczyć innych osób oraz podmiotów, jeżeli nie są to podmioty ze sfery publicznej. Dlatego wydaje się, że:

- obowiązek podania danych podmiotu (na szczęście obowiązek ten nie dotyczy osób fizycznych), od którego nabyto nieruchomość lub mienie ruchome o wartości powyżej 10 tys. zł jest zbyt daleko idący w sytuacji, gdy podmiotami tymi będą podmioty niepubliczne;

- podobnie jak w pkt. 1 zasada ta nie może dotyczyć wykazu zobowiązań a także posiadanych praw majątkowych o wartości powyżej 10 tys. zł;

- ustalenie sposobu podania informacji o dochodach małżonka jest niekonsekwentne, co pewnie wynika z wieloletnich sporów, w których przeważył ostatecznie pogląd, że wzór aktualnie obowiązującego oświadczenia majątkowego nie nakłada obowiązku ujawniania tej informacji.

@page_break@

Jeżeli jednak Premier przyjmie, że przy ustaleniu zasad składania oświadczeń majątkowych ma zastosowanie art. 31 par. 2 pkt 1 ustawy z dnia 25 luty 1964 – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. Nr 9, poz. 59 z późn. zm.) to informacja dotycząca współmałżonka powinna mieć charakter pełny, tzn. zgodnie z art. 24h ust. 1 pkt 2 ustawy o samorządzie gminnym powinna obejmować jego dochody osiągnięte z tytułu zatrudnienia lub innej działalności zarobkowej lub zajęć, z podaniem kwot uzyskiwanych z każdego tytułu.
Jeżeli zaś informacja ta nie może dotyczyć innych osób niż tylko samorządowców wskazanych w ustawie o samorządzie gminnym to zobowiązanie składającego oświadczenie do podania „nawet tylko” łącznej kwoty dochodu uzyskanej w roku ubiegłym wykracza poza upoważnienie ustawowe.

Konstrukcja wzoru może wprowadzać w błąd. Jeżeli zgodnie art. 24f ust. 2 ustawy o samorządzie gminnym np. radni i ich małżonkowie oraz małżonkowie wójtów (…), nie mogą być członkami władz zarządzających lub kontrolnych i rewizyjnych ani pełnomocnikami spółek handlowych z udziałem gminnych osób prawnych lub przedsiębiorców, w których uczestniczą takie osoby, a wybór lub powołanie tych osób na te funkcje są z mocy prawa nieważne, to wzór oświadczenia nie powinien umożliwiać złożenia takiej informacji.

Z pewnością wprowadzenie obowiązku dokumentowania ustalenia wartości nieruchomości poprzez podanie ceny nabycia z aktu notarialnego bądź innego dokumentu określającego jego wartość a w przypadku ruchomości (pojazdu mechanicznego, sprzętu rolniczego, łodzi, dzieł sztuki, biżuterii itp.) podanie ceny nabycia lub wartości z dokumentu nabycia, bez cenzusu czasowego, będzie w wielu przypadkach po prostu niewykonalne. Ustalone we wzorze wymogi wprowadzają de facto obowiązek formalnej wyceny nieruchomości wybudowanych przez właścicieli, odziedziczonych, uzyskanych w formie darowizny czy zasiedzenia. Podobnie w przypadku posiadanych ruchomości. Całą masę tych przedmiotów posiadamy bez jakichkolwiek dokumentów, wielokrotnie nie zdając sobie sprawy z ich wartości.

Podanie wartości papierów wartościowych bez jej bliższego określenia (nominalnej, rynkowej, księgowej itd. itp.), również nastręczy wiele problemów. Nawet akcje będące w obrocie na Giełdzie Papierów Wartościowych, nie zawsze są wycenione (wartość rynkowa) na dzień 31 grudnia, gdyż giełda nie funkcjonuje w dni wolne od pracy. Bilanse spółek handlowych, pozwalające na podanie tych wartości, z reguły przygotowywane są znacznie później niż termin składania oświadczenia.

@page_break@

Próba dookreślenia sposobu podawania informacji o posiadanych zasobach pieniężnych w rozbiciu na gotówkę i środki zdeponowane w bankach jest dość kuriozalna. Faktem jest, że znaczna liczba składanych oświadczeń zawiera informacje o „0” zasobach pieniężnych, co wydaje się w informacją nieprawdziwą. Ironizując, w USA takim osobom groziłby areszt za włóczęgostwo.

Wprowadzanie jednak odrębnej rubryki dla podania zasobów pieniężnych w gotówce (bez ustalenia kwoty minimalnej) spowoduje, że przy coraz powszechniejszym zwyczaju korzystania z kart płatniczych, wiele osób będzie zmuszone podać nieprawdę, gdyż po kilku miesiącach nie będą pamiętały ile miały gotówki w dniu 31 grudnia.

Niezręczne stylistycznie sformułowanie pouczenia o odpowiedzialności karnej we wzorze oświadczenia powoduje, że staje się ono nieprawdziwe. Podstawą odpowiedzialności karnej nie są przepisy Kodeksu karnego lecz ustawa o samorządzie gminnym, która w art. 24l odsyła do art. 233 § 1 Kodeksu karnego.

I jeszcze uwaga ogólna kończąca: nie ma żadnego uzasadnienia merytorycznego dla różnicowania treści oświadczeń majątkowych składanych przez różne grupy osób funkcjonujących w sferze publicznej. Konieczna jest inicjatywa legislacyjna w celu ich ujednolicenia. Wzory ustanawiane dla samorządowców nie powinny obiegać od tych dla pracowników administracji rządowej, z członkami rządu na czele, parlamentarzystów, sędziów, prokuratorów itd. itp.

Ponadto nasuwa się sugestia, że zanim przygotowane rozporządzenie zostanie przedłożone do podpisu przez Prezesa Rady Ministrów warto, aby przygotowane formularze wypełnili, pod odpowiedzialnością karną, jego autorzy.

 

Pisaliśmy o tym również: 
Nowe wzory oświadczeń majątkowych dla samorządowców
ZPP sprzeciwia się wprowadzeniu nowych wzorów oświadczeń majątkowych
Nowe wzory oświadczeń majątkowych - rząd uznał argumenty strony samorządowej

Przydatne materiały:
 Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zm.)