Nakłady nie związane z celem wywłaszczenia nie są uwzględniane przy ustalaniu wysokości odszkodowania (I OSK 1971/10)

Wskazane w art. 140 ust. 4 ustawy o gospodarce nieruchomościami, zwiększenie wartości nieruchomości na skutek działań podjętych bezpośrednio na nieruchomości, powiększające wysokość odszkodowania zwracanego Skarbowi Państwa lub jednostce samorządu terytorialnego przez byłego właściciela lub jego spadkobierców, określonego według zasad wskazanych w art. 140 ust. 2 tej ustawy, może obejmować tylko te nakłady, które zostały poczynione dla realizacji celu, na rzecz którego nastąpiło wywłaszczenie.

Zwiększenie wartości nieruchomości spowodowane nakładami nie związanymi z realizacją celu wywłaszczenia, nie podlega uwzględnieniu przy ustaleniu wysokości odszkodowania .

Starosta powiatowy orzekł o zwrocie nieruchomości i zwrocie zwaloryzowanego odszkodowania na rzecz Skarbu Państwa. Organ ustalił, że została spełniona przesłanka zwrotu wywłaszczonej nieruchomości, gdyż pomimo upływu 37 lat od daty wydania decyzji o wywłaszczeniu, nie rozpoczęto prac związanych z realizacją celu publicznego w postaci budowy szpitala. Wobec tego nieruchomość niewykorzystana na cel wywłaszczenia podlega zwrotowi, jednakże z obciążeniami z tytułu dzierżawy oraz roszczeniami osób, które wybudowały na niej trwałe obiekty handlowe. Podstawę orzeczenia w tym zakresie stanowi art. 140 ust. 4 ustawy o gospodarce nieruchomościami , przy czym przepis ten nie pozwala rozróżniać nakładów ze względu na ich legalność.

W odwołaniu strona zakwestionowała wartość nakładów wzniesionych przez prywatnych inwestorów. Podniosła, że organ nie powinien brać pod uwagę tego rodzaju nakładów, gdyż w skład zwaloryzowanego odszkodowania, stosownie do zapisów art. 140 ust. 1, 2, 3 ustawy o gospodarce nieruchomościami , wchodzić mogą tylko nakłady poczynione przez Skarb Państwa lub jednostkę samorządu terytorialnego, a nie przez prywatnych inwestorów.

NSA rozpatrując skargę przypomniał, iż stosownie do art. 140 ust. 4 ustawy o gospodarce nieruchomościami , w razie zmniejszenia się albo zwiększenia wartości nieruchomości wskutek działań podjętych bezpośrednio na nieruchomości po jej wywłaszczeniu, odszkodowanie, ustalone stosownie do ust. 2, pomniejsza się albo powiększa o kwotę równą różnicy wartości określonej na dzień zwrotu. Przy określaniu wartości nieruchomości przyjmuje się stan nieruchomości z dnia wywłaszczenia oraz stan nieruchomości z dnia zwrotu. Nie uwzględnia się skutków wynikających ze zmiany przeznaczenia w planie miejscowym i zmian w otoczeniu nieruchomości.

NSA uznał, iż dokonując wykładni art. 140 ust. 4 ustawy o gospodarce nieruchomościami brak jest podstaw do tego, aby przy obliczaniu wysokości odszkodowania uwzględniać wzrost wartości nieruchomości spowodowany innymi działaniami niż te, które zmierzały do realizacji celu publicznego. Wynika to z przepisu art. 136 ust. 1 i 2 oraz art. 137 ustawy o gospodarce nieruchomościami , gdzie w sposób jednoznaczny sformułowano dwie kwestie: po pierwsze, zakaz użycia nieruchomości wywłaszczonej na inny cel, niż określony w decyzji o wywłaszczeniu i po drugie, obowiązek zawiadamiania byłego właściciela, w przypadku zamiaru zamiany celu wywłaszczenia, przy jednoczesnym zagwarantowaniu zwrotu wywłaszczonej nieruchomości. Gwarancje te prowadzą do wniosku, że wolą ustawodawcy, kierującego się zasadami konstytucyjnymi zawartymi w art. 21 i art. 64 ustawy zasadniczej, było ograniczenie wywłaszczenia do przypadków niezbędnych i to służących realizacji celu publicznego. Zatem tylko zwiększenie wartości nieruchomości wywłaszczonej, będące następstwem realizacji celu publicznego, winno podlegać uwzględnieniu przy ustalaniu wysokości odszkodowania, w oparciu o przepis art. 140 ust. 4 ustawy o gospodarce nieruchomościami .

Na podstawie: Wyrok NSA z dnia 9 listopada 2011 r., sygn. akt I OSK 1971/10

Przydatne materiały:
Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. 2010 r., Nr 102, poz. 651 ze zm.)