Najczęściej popełniane błędy w oświadczeniach majątkowych radnych

Oświadczenia majątkowe są obligatoryjne dla radnych ze wszystkich szczebli samorządu terytorialnego. Mateusz Karciarz podaje przykłady najczęściej popełnianych błędów przy składaniu oświadczeń i konsekwencji jakie te błędy niosą ze sobą.

Pakiet Urząd i Obywatele
Fragment komentarza pochodzi z Pakietu Urząd i Obywatele
Pakiet dostępny jest w programie LEX Omega Administracja Samorządowa.
Już dziś wypróbuj funkcjonalności programu. Analizy, komentarze, akty prawne, pytania i odpowiedzi.


 1.Wstęp

Radny będący członkiem rady gminy, a więc organu stanowiącego, stosownie do art. 24h ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym – dalej u.s.g. (odpowiednio: art. 25c ust. 1 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym – dalej u.s.p. – oraz art. 27c ust. 1 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa – dalej u.s.w.) obowiązany jest do złożenia oświadczenia o swoim stanie majątkowym (dalej „oświadczenie majątkowe”). Przepisy wszystkich trzech samorządowych ustaw ustrojowych określają również obowiązek złożenia oświadczeń majątkowych przez inne osoby, m.in. piastujące funkcję organu wykonawczego (lub funkcję członka organu wykonawczego), skarbnika i sekretarza JST, kierowników samorządowych jednostek organizacyjnych, osób zarządzających i członków organu zarządzającego samorządowymi osobami prawnymi.

Celem, dla którego ustawodawca zdecydował się na wprowadzenie obowiązku składania przez radnych oświadczeń majątkowych, jest konieczność zapewnienia przejrzystości życia publicznego oraz działalności władzy publicznej w samorządzie terytorialnym. Natomiast dzięki jawności składanych oświadczeń (zob. art. 24i u.s.g., art. 25d u.s.p. orazart. 27d u.s.w.) każdy członek społeczności lokalnej ma możliwość kontroli nad osobami zobowiązanymi do ich złożenia, będącymi wszak osobami pełniącymi funkcje publiczne.

Przepisy samorządowych ustaw ustrojowych dotyczące problematyki składania przez radnych oświadczeń majątkowych kwalifikowane są również do grupy przepisów o charakterze antykorupcyjnym. Ustawodawca zdecydował się na ich wprowadzenie w celu eliminacji korupcji w życiu publicznym.


Jak wskazało Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji w jednej z odpowiedzi na interpelację poselską złożoną w VI kadencji Sejmu RP, „oświadczenie majątkowe samorządowego funkcjonariusza publicznego jest oświadczeniem wiedzy o stanie majątkowym, który zobowiązany winien ujawnić z należytą starannością. Niezachowanie należytej staranności w wypełnieniu wspomnianego oświadczenia może skutkować z jednej strony wszczęciem odpowiednich procedur kontrolnych (w przypadku podejrzenia o podaniu w nim nieprawdy lub zatajeniu prawdy), z drugiej natomiast – postępowania karnego (wobec przedłożenia w nim kłamliwych informacji)” .

W niniejszym fragmencie komentarza zaprezentowane zostaną błędy najczęściej popełniane przez radnych, nie tylko podczas wypełniania oświadczeń majątkowych, ale również podczas ich składania, publikowania czy kontroli.

2.Przedmiot oświadczenia majątkowego

Zgodnie z art. 24h ust. 1 zdanie drugie u.s.g. (odpowiednio: art. 25c ust. 1 zdanie drugie u.s.p. oraz art. 27c ust. 1zdanie drugie u.s.w.) oświadczenie majątkowe dotyczy majątku odrębnego oraz majątku objętego małżeńską wspólnością majątkową radnych. Przywołane przepisy nie określają jednak, czy chodzi o wspólność ustawową, czy umowną. W piśmiennictwie wskazuje się, że w składanym przez radnego oświadczeniu majątkowym należy wymienić informacje dotyczące wspólności, która istnieje w dacie składania tego oświadczenia.

Jako że przepisy samorządowych ustaw ustrojowych nie precyzują, co należy rozumieć pod pojęciem majątku odrębnego oraz pojęciem małżeńskiej wspólności majątkowej, w celu ich prawidłowego zrozumienia (co w praktyce stwarza radnym bardzo często wiele problemów) konieczne jest sięgnięcie do przepisów ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy – dalej k.r.o. Na marginesie wskazać należy, że w przepisach kodeksu rodzinnego i opiekuńczego ustawodawca w miejsce pojęcia majątku odrębnego posługuje się pojęciem majątku osobistego 5 . Zgodnie z art. 31 § 1 k.r.o. z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa(wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny).

Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków. Z kolei stosownie do art. 31 § 2 k.r.o. do majątku wspólnego należą w szczególności:
1) pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków;
2) dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;
3) środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;
4) kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia
13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

Elementy, które wchodzą w skład majątku osobistego (majątku odrębnego), wskazane zostały przez ustawodawcę wart. 33 k.r.o. Zgodnie z tym przepisem do majątku osobistego każdego z małżonków należą:
1) przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;
2) przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;
3) prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom;
4) przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;
5) prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;
6) przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;
7) wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;
8) przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;
9) prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;
10) przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

W celu prawidłowego składania oświadczeń majątkowych powyższe przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego powinny stanowić wskazówki dla radnych wypełniających odpowiedni formularz tego oświadczenia.

Jedną z najczęstszych wątpliwości, jaka pojawia się w praktyce składania przez radnych oświadczeń majątkowych, jest kwestia uwzględniania (ujawniania) w nich informacji o wysokości zarobków współmałżonka. Odpowiedź zawiera przywołany powyżej przepis art. 31 § 2 pkt 1 k.r.o., w którym ustawodawca jako jeden ze składników majątkowych tworzących majątek wspólny małżonków wymienia pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków. Tym samym należy jednoznacznie podkreślić, że w składanym oświadczeniu majątkowym radny, oprócz wysokości własnego wynagrodzenia, jest obowiązany podać także wysokość wynagrodzenia otrzymywanego przez współmałżonka. Pogląd taki prezentowany jest również w piśmiennictwie 6oraz orzecznictwie sądów administracyjnych.

Powyższa teza jest nieaktualna wyłącznie w przypadku istnienia odmiennych zapisów majątkowych umów małżeńskich. 

Pakiet Urząd i Obywatele
Fragment komentarza pochodzi z Pakietu Urząd i Obywatele
Pakiet dostępny jest w programie LEX Omega Administracja Samorządowa.
Już dziś wypróbuj funkcjonalności programu. Analizy, komentarze, akty prawne, pytania i odpowiedzi.