Projektowane przez MEN zmiany dotyczą siedmiu kluczowych obszarów:
1. Subwencjonowana i powszechna edukacja przedszkolna;
2. System oceniania jakości edukacji;
3. System kompleksowego wspomagania szkół;
4. Zmiany dotyczące specjalnych potrzeb edukacyjnych;
5. Zarządzanie edukacją w warunkach niżu demograficznego;
6. Nowoczesne kształcenie zawodowe i ustawiczne;
7. Zmiany w obszarze oświaty polskiej za granicą.

MEN zakłada, że jedynymi miejscami edukacji przedszkolnej będą przedszkola i inne formy wychowania przedszkolnego. Przepisy przejściowe pozwolą na przekształcenie się oddziałów przedszkolnych funkcjonujących w szkołach podstawowych w przedszkola lub inne formy wychowania przedszkolnego.

Projektowane zmiany zakładają udzielenie przez budżet państwa finansowego wsparcia gminom w realizacji zadań z zakresu wychowania przedszkolnego. Proponowane jest objęcie subwencjonowaniem edukacji dzieci 4- letnich i 5-letnich towarzyszące daniu 4-latkom prawa do podejmowania edukacji przedszkolnej. U podstaw projektowanych zmian leży również zamiar uelastycznienia systemu opieki nad małym dzieckiem poprzez umożliwienie - w zależności od potrzeb - objęcia edukacją przedszkolną dziecka 2-letniego, jak i pozostawienia pod opieką „żłobkową” dzieci do lat 3.

Celem zmian w systemie oświaty w zakresie nadzoru pedagogicznego oraz wspomagania szkół i placówek jest budowa nowoczesnego systemu, obejmującego z jednej strony jednoznaczne określenie wymagań (wraz z badaniem poziomu ich realizacji), z drugiej zaś oferującego szkołom powszechnie dostępne i profesjonalnie zorganizowane wsparcie. Zasadnicza zmiana w nadzorze pedagogicznym polega na tym, że ewaluację i kontrolę zewnętrzną w szkołach i placówkach, nad którymi nadzór pedagogiczny sprawuje obecnie kurator oświaty, będą prowadzić jednostki zajmujące się badaniem jakości pracy szkół; powstaną one na bazie obecnych zasobów kadrowych i lokalowych - centralnej i okręgowych - komisji egzaminacyjnych oraz kuratoriów oświaty.

Efektem funkcjonowania nowego nadzoru pedagogicznego będzie możliwość przekazywania w jednolitej w całym kraju formie informacji o ocenie pracy szkół, (dostępnej dla dyrektorów placówek i rodziców). Informacje te będą także narzędziem pomocnym w prowadzeniu polityki oświatowej na poziomie samorządu, regionu i kraju.

Zadania kuratora oświaty będą nadal realizowane. Te wynikające ze sprawowania nadzoru pedagogicznego przejmą regionalne ośrodki jakości edukacji, które mieścić się będą w każdym województwie - ze stojącym na ich czele regionalnym inspektorem jakości edukacji. Pozostałe zadania będą wykonywane przez urzędy wojewódzkie.

System kompleksowego wspomagania szkół w rozwoju będzie opierać się na centrach rozwoju edukacji. Zakłada się, że do 2016 r. w każdym powiecie będzie już funkcjonować centrum rozwoju edukacji – powstałe z połączenia zadań poradni psychologiczno-pedagogicznej, placówki doskonalenia nauczycieli i biblioteki pedagogicznej. Centra rozwoju edukacji, które mogą być prowadzone przez wszystkie jednostki samorządu terytorialnego oraz przez organy niepubliczne, docelowo będą finansowane z subwencji oświatowej w sposób proporcjonalny do liczby obejmowanych opieką szkół i uczniów. Szkoła obowiązkowo dokona wyboru centrum rozwoju edukacji, które będzie sprawować nad nią opiekę i podpisze z nim kontrakt określający zarówno obszary standardowego wspomagania, jak i szczególnego wspomagania w danym roku szkolnym. Ważnym elementem budowania systemu wsparcia szkół jest samorząd województwa, którego zadaniem oświatowym będzie prowadzenie - w utworzonych wojewódzkich centrach informacji edukacyjno-zawodowej - regionalnej publicznej bazy informacji dotyczącej oferty edukacyjnej regionu.

W obliczu postępującego niżu demograficznego zamiast podejmowanych obecnie przez samorządy decyzji o likwidacji szkół i przenoszeniu uczniów do innych placówek ustawa da samorządom możliwość nauczania dzieci w dotychczasowych budynkach szkół i przedszkoli, które - jako grupa - będą wspólnie zarządzane (będą miały wspólną kadrę pedagogiczną i wspólnych specjalistów, co ułatwi organizowanie uczniom pomocy psychologiczno-pedagogicznej, doradztwa zawodowego, a także zapewni pełne etaty nauczycielom). Możliwość grupowania – w celu wspólnego zarządzania i realizowania dodatkowych zadań poprawiających jakość dotychczasowej oferty – dotyczy prawie wszystkich jednostek obecnie występujących w systemie oświaty. W niekorzystnych warunkach demograficznych i geograficznych na bazie dotychczasowej często rozdrobnionej sieci szkół i placówek będzie można utworzyć większe i silniejsze jednostki systemu oświaty. Takie grupowanie w silniejsze organizmy, o bardziej rozbudowanej ofercie dotyczyć będzie:
– edukacji przedszkolnej i podstawowej,
– kształcenia ogólnego na poziomie gimnazjalnym i licealnym, – szkół i placówek prowadzących kształcenie zawodowe i ustawiczne, – placówek zajmujących się szeroko pojętym wspomaganiem szkół w rozwoju.

Samorządy terytorialne nie będą już mogły przekazywać szkół do prowadzenia podmiotom dowolnie przez siebie ustalonym, w tym osobom fizycznym, jak to ma miejsce obecnie. Przekazywanie zadań oświatowych do prowadzenia będzie możliwe wyłącznie organizacjom działającym w sferze pożytku publicznego, na podstawie precyzyjnie zdefiniowanych procedur konkursowych. Ograniczy to możliwość postępowania uznaniowego i rozszerzy możliwości budowania społeczeństwa obywatelskiego, tak aby osoby tworzące organizacje o celach pożytku publicznego, w tym oświatowych, mogły podejmować się takiego zadania.

Szkoły prowadzące kształcenie zawodowe będą mogły prowadzić kursy przygotowujące do potwierdzania kwalifikacji zawodowych objęte subwencjonowaniem oraz także być grupowane w centra kształcenia zawodowego i ustawicznego. Dofinansowywanie niepublicznej oferty kształcenia zawodowego dorosłych, w tym kursów kwalifikacyjnych i szkół policealnych będzie możliwe tylko wówczas jeśli zostanie zakończone pozytywnie zdanym egzaminem zawodowym.

Przewiduje się stworzenie możliwości zakładania za granicą niepublicznych polskich szkół uzupełniających i ośrodków polskiej edukacji. Ośrodek Rozwoju Polskiej Edukacji za Granicą będzie prowadził ich rejestr oraz sprawował nad nimi nadzór pedagogiczny.

Większość proponowanych rozwiązań, jak nowy system oceniania jakości edukacji, unowocześnione kształcenie zawodowe, zacznie obowiązywać zgodnie z kalendarzem zmian programowych w edukacji – od września 2012 roku. Wcześniej – w ciągu 14 dni od wejścia w życie ustawy – będzie możliwość grupowania szkół i placówek. Natomiast zmiany dotyczące subwencjonowania edukacji przedszkolnej oraz sposobu finansowania centrów rozwoju edukacji w całości zaczną obowiązywać dopiero od roku 2016. Wcześniej zaplanowane jest wspieranie tych zadań częściowo z budżetu, częściowo z funduszy europejskich.

Na podstawie: www.men.gov.pl, stan z dna 14 marca 2011 r.

Przydatne materiały:
 Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 ze zm.)