Jak podkreślają organizatorzy, ideą Konkursu "Samorządowy Lider Edukacji" jest nagradzanie i promowanie jednostek samorządu terytorialnego, które posiadają szczególne osiągnięcia w dziedzinie rozwoju edukacji i systemu oświaty, wspierania młodzieży i współpracy ze środowiskami edukacyjnymi.
Do Konkursu Samorządy zgłaszają się samodzielnie. Przesyłając swoje aplikacje konkursowe (w formie specjalnej ankiety), JST prezentują własne działania i osiągnięcia w dziedzinie lokalnej polityki oświatowej. Następnie aplikacje poddawane są ocenie eksperckiej. W Konkursie wygrywają samorządy szczególnie innowacyjne i nowatorskie w dziedzinie edukacji i nauki. Przyznany w Konkursie certyfikat to forma promocji samorządu i budowania jego pozytywnego wizerunku.
W Programie "Samorządowy Lider Edukacji" uczestników ocenia Komisja Ekspertów złożona z naukowców pracujących w wybranych polskich uczelniach (m.in. na Uniwersytecie Warszawskim, Uniwersytecie Śląskim, Uniwersytecie Opolskim, Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie). Samorządy, które spełnią określone regulaminem Programu kryteria i uzyskają pozytywną recenzję ekspertów, otrzymują certyfikat i prestiżowy tytuł "Samorządowego Lidera Edukacji", mogą również otrzymać Wyróżnienia Nadzwyczajne, np. za szczególne osiągnięcia w zakresie wspierania uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.