Dotychczas podejmowane przez organy stanowiące samorządów uchwały w sprawie udzielania stypendiów dla studentów i doktorantów były aktami podejmowanymi bez podstawy prawnej. Przepisy kompetencyjne (art. 18 ust. 2 pkt 14a ustawy o samorządzie gminnym , art. 12 pkt 10a ustawy o samorządzie powiatowym , art. 18 pkt 19a ustawy o samorządzie wojewódzkim ) nie stanowią wystarczającej podstawy do wydania takiej uchwały. Wobec tego wszystkie te akty powinny podlegać stwierdzeniu nieważności przez wojewodę lub wojewódzki sąd administracyjny (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z dnia 18 listopada 2008 r., sygn. III SA/Lu 309/08, LEX nr 496646).

Ustawodawca postanowił zapełnić tę lukę dodając do ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 164, poz. 1365 ze zm., dalej: p.s.w.) art. 173a (pomoc dla studentów) oraz 199a (pomoc dla doktorantów), przy czym regulacja dotycząca doktorantów nakazuje stosowanie art. 173a (art. 199a brzmi: jednostki samorządu terytorialnego mogą przyznawać pomoc materialną dla doktorantów na zasadach określonych w art. 173a). Ustawa z dnia 5 listopada 2009 r. o zmianie ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym została opublikowana w Dzienniku Ustaw Nr 202 pod poz. 1553.

Artykuł 173a ust. 1 p.s.w. („Pomoc materialna dla studentów może być przyznawana przez jednostki samorządu terytorialnego”) daje możliwość jednostkom samorządu terytorialnego przyznawania pomocy materialnej. Treść tego przepisu wyraźnie stanowi, że nie jest to obowiązkowe zadanie samorządów, a jedynie możliwość zapewnienia pomocy studentom. Co istotne, przepis ten nie wskazuje ani wprost, ani przez np. odesłanie do art. 173 p.s.w., jakie są dopuszczalne formy pomocy udzielanej przez samorząd.

W ust. 2 art. 173a p.s.w. ustawodawca zawarł upoważnienie dla organu stanowiącego do wydania uchwały określającej: rodzaj pomocy materialnej; sposób i terminy ubiegania się o pomoc materialną; sposób wyłaniania studentów, którym będzie przyznana pomoc materialna; maksymalną wysokość pomocy materialnej, o którą może ubiegać się student. Wynika z tego, że organ samorządu ma bardzo dużą swobodę w ustalaniu zasad i trybu przyznawania pomocy materialnej, zarówno jeśli chodzi o wskazanie kryteriów pomocy (komu i za co przysługuje), form pomocy (co może otrzymać student lub doktorant), trybu postępowania (np. kiedy i jakie należy złożyć dokumenty) oraz wysokości pomocy.

Wydaje się, że dopuszczalne będzie przyznanie pomocy w formie np. stypendium socjalnego, stypendium za wyniki w nauce lub sporcie, dofinansowanie dojazdów na uczelnię czy dofinansowanie mieszkania. Kryteria przyznawania pomocy z pewnością muszą być jasne i nie mogą budzić wątpliwości, oraz nie mogą prowadzić do nierównego traktowania osób ubiegających się o pomoc.

Problemy może stwarzać niejasne sformułowanie art. 199a p.s.w. Przyznawanie doktorantom pomocy społecznej „na zasadach określonych w art. 173a” nie wyjaśnia, czy organ stanowiący może odrębnie określić zasady i tryb przyznawania pomocy dla doktorantów (w tej samej bądź osobnej uchwale), czy może zasady przyznawania pomocy studentom określone w uchwale należy stosować (wprost lub odpowiednio) do doktorantów.


Przydatne materiały:

 Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zm.)
Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym. (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1592 ze zm.)
Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1590 ze zm.)