Kiedy dojdzie do wypadku lub kolizji, do akcji ratowniczej często oprócz Państwowej Straży Pożarnej kierowane są jednostki ochotniczych straży pożarnych. W takcie tych akcji strażacy ratownicy używają zakupionego przez jednostki OSP lub gminy sprzętu oraz niezbędnych materiałów np. sorbentu (służą do neutralizacji i usuwania z drogi plam oleju). Substancje typu sorbent muszą być na stanie danej jednostki OSP. Samorządowcy wskazują, że coraz częściej strażacy zadają pytania na temat kosztów zakupu takiego produktu. To duży wydatek szczególnie dla jednostek, które operują w pobliżu ruchliwych dróg.

Na problem zwrotu kosztów zakupu materiałów zużytych przez jednostki OSP w ramach działań ratowniczych na drogach publicznych zwrócił też uwagę poseł Bartosz Romowicz, do niedawna burmistrz Ustrzyk Dolnych. W interpelacji poselskiej zapytał ministra infrastruktury, czy rozważał możliwość zmiany przepisów tak, aby to zarządca drogi byłby zobowiązany pokryć koszty działań ratowniczych na drodze będącej w jego zarządzie, np. z zakresu zużycia materiałów typu sorbenty czy paliwa np. po akcjach usuwania zawalonych drzew. Chciał się również dowiedzieć, czy udział jednostek OSP w takich działaniach jest niezbędny.

 

Jakie są obowiązki zarządcy drogi

Ministerstwo Infrastruktury wskazało w odpowiedzi na interpelację poselską, że nie widzi takiej możliwości. Uzasadniło, że do obowiązków zarządcy drogi, zgodnie z art. 19 ust. 1 ustawy z 21 marca 1985 r. o drogach publicznych należą sprawy wynikające z zakresu planowania, budowy, przebudowy, utrzymania i ochrony dróg. Definicja utrzymania drogi zawarta w art. 4 pkt 20 ustawy obejmuje wykonywanie robót konserwacyjnych, porządkowych i innych zmierzających do zwiększenia bezpieczeństwa i wygody ruchu, w tym także odśnieżanie i zwalczanie śliskości zimowej. Użyte w powyższej definicji wyrazy „roboty porządkowe i inne” nie wiążą się jednak z usuwaniem i unieszkodliwianiem zanieczyszczeń chemicznych powstałych m.in. w wyniku kolizji na drodze.

Ponadto do zadań zarządu drogi należą, na podstawie art. 5 ust. 4 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, obowiązki utrzymania czystości i porządku na drogach publicznych. Tak więc zarządcy dróg podczas kolizji drogowych i akcji ratunkowych prowadzonych przez Straż Pożarną wykonują następujące działania:

  • koordynują roboty w pasie drogowym, czyli uzgadniają wzajemne działania innych służb (art. 20 pkt 7 ustawy o drogach publicznych),
  • wprowadzają ograniczenia bądź zamykają drogi i drogowe obiekty inżynierskie dla ruchu oraz wyznaczają objazdy drogami różnej kategorii, gdy występuje bezpośrednie zagrożenie bezpieczeństwa osób lub mienia (art. 20 pkt 14 ustawy o drogach publicznych),
  • wykonują roboty porządkowe niezastrzeżone dla innych służb (np. usuwanie zniszczonych elementów infrastruktury drogowej w tym fragmentów barier energochłonnych, znaków itp.).

Przeczytaj także: Nie każdy urządzony ciąg komunikacyjny jest drogą publiczną, muszą zostać spełnione określone warunki

Usuwanie substancji niebezpiecznych to zadanie straży

Ministerstwo, opierając się na przepisach ustaw o ochronie przeciwpożarowej, o Państwowej Straży Pożarnej i o ochotniczych strażach pożarnych, wyjaśniło, że zadania związane z likwidacją miejscowych zagrożeń i likwidacji przyczyn miejscowych zagrożeń spoczywają właśnie na strażakach. Dotyczy to także usuwania substancji niebezpiecznych powstałych w pasie drogowym podczas zdarzeń drogowych obejmujących m.in. awarie, uszkodzenia i kolizje pojazdów.

Reguluje to także rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 17 września 2021 r. w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego, które w par 16 ust 3 wskazuje, że z racji stosowania przez nie odpowiednich technik ratowniczych i odpowiedniej wiedzy na temat postępowania z niebezpiecznymi substancjami chemicznymi (m.in. materiałami eksploatacyjnymi wyciekającymi z uszkodzonych pojazdów), są one odpowiednio przystosowane do wykonywania tego rodzaju prac. Przy czym substancje powstające w wyniku wypadku drogowego (zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 13 ustawy o odpadach) stanowią odpady powstające podczas prowadzenia akcji ratowniczej lub gaśniczej i większości kwalifikowane są jako odpady niebezpieczne.

Ministerstwo podkreśla przy tym, że służby drogowe zarządcy drogi pracujące przy utrzymaniu dróg nie posiadają odpowiedniej wiedzy i kwalifikacji oraz sprzętu i środków ochrony osobistej do wykonywania prac związanych z likwidacją i utylizacją (związywaniem i usuwaniem) odpadów chemicznych przedostających się do środowiska z pojazdów uszkodzonych w wyniku zdarzeń drogowych. Ponadto służby drogowe nie zostały przeszkolone w zakresie usuwania sorbentami niebezpiecznych substancji chemicznych, w związku z czym nie mogą także usuwać odpadów powstałych na skutek związania środka sorbcyjnego z substancjami szkodliwymi wyciekającymi z uszkodzonych na skutek zdarzenia drogowego pojazdów. Powstałe odpady należy właściwie utylizować, do czego służby zarządcy drogi nie zostały przygotowane (brak stosownego zaplecza i przeszkolenia).

 

Nie będzie wsparcia od ministra

- Należy przyjąć, iż Państwowa Straż Pożarna lub inne jednostki działające w krajowym systemie ratowniczo-gaśniczym np. ochotnicze straże pożarne, w ramach działania ratowniczego w trakcie kolizji drogowej są zobowiązane do neutralizacji, a także usuwania substancji niebezpiecznych z drogi. Jedynie bowiem służby wyposażone w specjalistyczny sprzęt i środki ochrony osobistej oraz stosujące odpowiednie techniki ratownicze, a więc np. Państwowa Straż Pożarna lub ochotnicze straże pożarne mogą te substancje usuwać – pisze w odpowiedzi na interpelacje Paweł Gancarz, wiceminister infrastruktury.

Natomiast podjęcie prac porządkowych na drodze wobec pozostałych odpadów, zanieczyszczeń pozostałych po kolizji drogowej, jak i po akcji ratunkowej Państwowej Straży Pożarnej lub ochotniczych straży pożarnych (jak np. rozbite szkło, wrak samochodu) jako działanie mające na celu zapewnienie bezpieczeństwa ruchu pojazdów lub pieszych na drodze należy do zarządcy drogi.

Ministerstwo podkreśla, że obecne przepisy nie przewidują możliwości dofinansowania działań ochotniczych straży pożarnych przez ministra infrastruktury. Prowadzenie działań ratowniczych, udział w działaniach ratowniczych oraz akcjach ratowniczych, a także udział w działaniach prowadzonych przez inne służby, inspekcje i straże przez ochotnicze straże pożarne jest finansowane ze środków budżetu państwa, które przekazywane są w formie dotacji.