Zgodnie bowiem z art. 18 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz. U. z 2006 r. Nr 89, poz. 625, z późn. zm.) do zadań własnych gminy w zakresie zaopatrzenia w energię elektryczną zaliczono finansowanie oświetlenia ulic, placów i dróg znajdujących się na terenie gminy. Finansowanie kosztów oświetlenia obejmuje zarówno wydatki na energię elektryczną, jak i koszt budowy oraz utrzymania punktów świetlnych, w tym obsługi, konserwacji, a także modernizacji urządzeń i wymiany wyeksploatowanych opraw.

W wypadku, gdy infrastruktura jest własnością gminy, spoczywający na gminie obowiązek finansowania kosztów oświetlenia obejmuje wydatki na energię elektryczną oraz koszty budowy i utrzymania punktów świetlnych.

Jeśli gmina dysponuje jednostką/personelem odpowiedzialnym za utrzymanie ww. infrastruktury w ramach wewnętrznej struktury organizacyjnej (np. wydział lub referat urzędu gminy), do finansowania zadań wynikających z art. 18 ustawy Prawo energetyczne nie mają zastosowania przepisy o pomocy publicznej.

W sytuacji, w której istnieje odrębna własnościowo i opomiarowana sieć oświetleniowa należąca do gminy, która jednak nie dysponuje służbami realizującymi inwestycje w zakresie infrastruktury oświetleniowej, wówczas wybór podmiotu świadczącego usługi w zakresie budowy oraz konserwacji elementów infrastruktury oświetleniowej powinien nastąpić w drodze procedury zamówień publicznych, bowiem jedynie otwarta i konkurencyjna procedura wyłaniana wykonawcy zapewnia wybór oferty najkorzystniejszej dla organu publicznego z ekonomicznego punktu widzenia.

Zdaniem Komisji Europejskiej, wyrażonym m.in. w "Komunikacie w sprawie elementów pomocy państwa w sprzedaży gruntów i budynków przez władze publiczne" (Dz. Urz. UE C 209/03, 10.07.1997.), jedynie odpowiednio upubliczniona i otwarta procedura konkurencyjna wyłaniania wykonawcy zadania publicznego, w której wybiera się najlepszą ofertę, z definicji spełnia rynkowe warunki dokonywania transakcji i nie zawiera elementów pomocy publicznej (nie stanowi dla wyłonionego podmiotu korzyści, jakiej nie otrzymałby w normalnych warunkach rynkowych). Niemniej zlecanie wykonywania przedmiotowych usług podmiotom zależnym od gminy (jednostce budżetowej, zakładowi komunalnemu lub spółce komunalnej) powinno nastąpić zgodnie z procedurą udzielania zamówień publicznych, która pozwoliłaby na wyłonienie oferenta świadczącego te usługi za cenę najkorzystniejszą, a w przypadku nieprzeprowadzenia takiej procedury, wysokość wynagrodzenia dla takiego podmiotu należy określić na podstawie analizy kosztów, jakie poniosłoby typowe, dobrze zarządzane przedsiębiorstwo dysponujące wyposażeniem odpowiednim do świadczenia tych usług.

Natomiast w celu wykluczenia pomocy publicznej w zakresie dostarczenia energii zasilającej punkty świetlne, umowa z przedsiębiorstwem energetycznym powinna przewidywać cenę za przedmiotową energię nie wyższą niż rynkowa wartość tej energii powiększonej o rynkowe koszty usługi dystrybucyjnej.

Z kolei, w wypadku, gdy infrastruktura jest własnością przedsiębiorstwa energetycznego i jedynie punkty świetlne stanowią własność gminy, racjonalne jest powierzenie zadań z zakresu utrzymania tej infrastruktury przedsiębiorstwu energetycznemu, będącemu dysponentem sieci dystrybucyjnej.

Często występuje również sytuacja, w której przedsiębiorstwo energetyczne jest właścicielem całości urządzeń (słupów, przewodów, punktów świetlnych, źródeł światła). Wówczas gmina nie ma możliwości, powołując się na konieczność realizacji zadań własnych, zlecenia podmiotowi trzeciemu prac związanych z utrzymaniem punktów świetlnych bez zgody właściciela tych punktów. W prawie energetycznym brak jest podstaw do przyjęcia, ze gmina może ograniczyć prawo własności przedsiębiorstwa energetycznego. W takiej sytuacji gmina może powierzyć zadanie eksploatacji punktów świetlnych osobie trzeciej jedynie za zgodą właściciela, czyli przedsiębiorstwa energetycznego. Przedsiębiorstwo energetyczne może tej zgody odmówić i nie stanowi to, co do zasady, praktyki monopolistycznej. W przypadku braku zgody na prowadzenie działań eksploatacyjnych na majątku przedsiębiorstwa energetycznego, ustawowy obowiązek finansowania oświetlenia sprowadza się do zawarcia umów z właścicielem majątku, przy czym finansowanie działań wykraczających poza zakres art. 18 ustawy Prawo energetyczne stanowi dla tego przedsiębiorstwa korzyść.

W powyżej przedstawianych sytuacjach, gmina - poprzez zawarcie stosownej umowy z przedsiębiorstwem energetycznym osiągnie jakąś korzyść ekonomiczną np. w postaci mniejszych wydatków finansowych (dzięki zawarciu umowy gmina nie poniesie w pełnym zakresie kosztów, której ciążyłyby na niej, gdyby była właścicielem przedmiotowej infrastruktury i musiałaby realizować związane z nią inwestycje we własnym zakresie). Należałoby jednak wykazać, w oparciu o odpowiednie kalkulacje, w tym także biorąc pod uwagę postanowienia umowy gminy z przedsiębiorstwem energetycznym w zakresie warunków i kosztów korzystania przez gminę z punktów świetlnych, faktyczne wystąpienie i wartość ewentualnych korzyść/oszczędności. Ponadto, należy wskazać, iż przedmiotowe zadanie może zostać zrealizowane także w oparciu o przepisy ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym (Dz. U. z 2009 r. Nr 19 poz. 100 ze zm.) .

W przypadku, gdy okaże się, że finansowanie oświetlenia stanowi dla przedsiębiorstwa energetycznego korzyść, powinno uwzględnić się przepisy o pomocy publicznej. Może być ono zakwalifikowane, np. jako pomoc de minimis i udzielone zgodnie z warunkami określonymi w rozporządzeniu Komisji (WE) nr 1998/2006 z dnia 15 grudnia 2006 r. w sprawie stosowania przepisów art. 87 i 88 Traktatu do pomocy de minimis (Dz. Urz. WE L 379, 28.12.2006).

Na podstawie: www.katowice.rio.gov.pl, stan z dnia 5 maja 2011 r.

Przydatne materiały:
  Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz. U. z 2006 r. Nr 89, poz. 625, z późn. zm.)
Ustawa z dnia 19 grudnia 2008 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym (Dz. U. z 2009 r. Nr 19 poz. 100 ze zm.)