Zgodnie z art. 417 Kodeksu cywilnego Skarb Państwa odpowiada za szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu władzy publicznej. Zazwyczaj nietrudno jest rozstrzygnąć, kiedy Skarb Państwa występuje jako strona stosunków cywilnoprawnych, a kiedy wykonuje kompetencje władcze. Są jednak takie aktywności podmiotów prawa publicznego, które nie są jednoznacznie władcze, ale należy je uznać za wykonywanie władzy publicznej – tak rozstrzygnął Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 6 czerwca 2014 r., III CSK 211/13.


Wypadek na oblodzonej drodze

Powódka domagała się od powiatu zapłaty odszkodowania w związku z wypadkiem, jakiego doznała na drodze powiatowej. W wyniku poślizgnięcia się przy wysiadaniu z autobusu na oblodzonej drodze doznała poważnego urazu nogi. Powiat przekazał zadanie zimowego utrzymanie drogi gminie na podstawie odpowiednich przepisów, ta zaś zleciła to prywatnemu konsorcjum. Sąd pierwszej instancji oddalił powództwo, uznając, że powiat zwolnił się z odpowiedzialności na podstawie art. 429 k.c., czyli przez to, że powierzył wykonanie czynności jednostce samorządu terytorialnego, a ta – podmiotowi profesjonalnemu. Sąd apelacyjny w całości podzielił pogląd sądu okręgowego. W wyniku skargi kasacyjnej Sąd Najwyższy na tle tak zarysowanego stanu faktycznego musiał rozstrzygnąć:

Czy zimowe utrzymanie jezdni, a tym samym inne zadania publiczne, są wykonywaniem władzy publicznej?

Czy jednostka samorządu terytorialnego może zwolnić się od odpowiedzialności za wykonywanie zadania publicznego na podstawie art. 429 k.c., czyli przez to, że powierzyła wykonywanie czynności podmiotowi profesjonalnemu?

Wykonywanie władzy publicznej

Jak wskazał Sąd Najwyższy w uzasadnieniu, w zakresie odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa na gruncie art. 417 k.c. powinny mieścić się wszelkie prawne formy działania państwa. Rozumie się przez to nie tylko zachowania rozumiane jako władcze, z uwagi na możliwość stosowania przymusu, ale także te sfery, w których na państwie spoczywają określone obowiązki, jak na przykład wykonywanie zadań publicznych. Mimo że ich realizowanie nie ma charakteru władczego, powinno być zdaniem sądu traktowane jako wykonywanie władzy publicznej.

Złe wykonywanie zadań publicznych, ze szkodą dla jednostki, stawia ją w nierównej pozycji, dlatego powinna mieć ona możliwość dochodzenia roszczeń odszkodowawczych na podstawie art. 417 i n. k.c. Właściwe wykonywanie zadań publicznych obciąża, w tym przypadku, jednostki samorządu terytorialnego i w konsekwencji skutkuje ich odpowiedzialnością odszkodowawczą.

Jako przykłady aktywności państwa, które są wykonywaniem władzy publicznej, sąd wskazał organizację ochrony zdrowia, organizację systemu edukacji oraz sprawy z zakresu usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych.

Powierzenie zadania podmiotowi profesjonalnemu

Zdaniem Sądu Najwyższego z przepisu art. 417 § 2 k.c. wynika wprost, że Skarb Państwa nie może zwolnić się z odpowiedzialności, jeśli wykonanie władzy publicznej zlecił innemu organowi lub innemu podmiotowi. Przyjęcie przeciwnego stanowiska przeczyłoby istocie odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa.

W związku z tym, że wykonywanie zadań publicznych jest wykonywaniem władzy publicznej, nie ma wątpliwości, że organ państwowy lub samorządowy nie może zwolnić się od odpowiedzialności za ich wykonanie na tej podstawie, że powierzył ich realizację podmiotowi z sektora prywatnego.

Podsumowanie

Powyższe orzeczenie jest istotne z praktycznego punktu widzenia i korzystne dla jednostki. Aktywność państwa wyraża się nie tylko we władczych działaniach administracyjnych, ale także w wykonywaniu zadań publicznych mających wpływ na wiele sfer naszego życia. Szkody, które mogą powstać w wyniku, na przykład, niewłaściwego odśnieżenia drogi, mogą być niemożliwe do skompensowania przez podmiot prywatny. Skarb Państwa może być w takiej sytuacji pozywany i ma legitymację bierną w procesie.

Aleksandra Burda, praktyka nieruchomości, reprywatyzacji i doradztwa dla klientów indywidualnych kancelarii Wardyński i Wspólnicy
źródło: Codozasady.pl