Problem podniesiony w tytule artykułu nie dotyczy tylko dróg gminnych. Problematyka dróg gminnych z całą pewnością należy do zakresu działania gminy. W myśl art. 7 ust. 1 pkt 2 ustawy o samorządzie gminnym zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy, w szczególności zadania te obejmują sprawy dróg gminnych, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego.

Ustawa z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (tj. Dz.U. z 2007 r. Nr 19, poz. 115 z późn. zm., dalej u.d.p. ) w art. 2 ust. 1 dzieli drogi publiczne ze względu na funkcje w sieci drogowej na następujące kategorie:
1) drogi krajowe;
2) drogi wojewódzkie;
3) drogi powiatowe;
4) drogi gminne.

Drogi krajowe stanowią własność Skarbu Państwa. Natomiast drogi wojewódzkie, powiatowe i gminne stanowią własność odpowiednio właściwej jednostki samorządu terytorialnego. W przypadku zaistnienia wypadku drogowego, jednostki ochrony przeciwpożarowej oraz Policja podejmują działania, każde w zakresie swoich uprawnień. Jednostki ochrony przeciwpożarowej w myśl ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz.U. z 2009 r. Nr 178, poz. 1380 z późn. zm., dalej u.o.p.) realizują przedsięwzięcia mające na celu ochronę życia, zdrowia, mienia lub środowiska przed pożarem, klęską żywiołową.

Jednostki te prowadzą działania ratownicze w następujących dziedzinach (por. art. 14 ust. 1 pkt 1-5 u.o.p.):
1) walkę z pożarami;
2) ratownictwo techniczne;
3) ratownictwo chemiczne;
4) ratownictwo ekologiczne;
5) ratownictwo medyczne.

W myśl art. 25 ust. 1 pkt 1-3 u.o.p. kierujący działaniem ratowniczym może:
1) zarządzić ewakuację ludzi i mienia;
2) wstrzymać ruch drogowy oraz wprowadzić zakaz przebywania osób trzecich w rejonie działania ratowniczego;
3) przejąć użytkowanie na czas niezbędny dla działania ratowniczego nieruchomości i ruchomości, środki transportu, sprzęt, ujęcia wody, inne środki gaśnicze, a także przedmioty i urządzenia przydatne w działaniu ratowniczym.

Kierujący działaniem ratowniczym ma prawo żądać niezbędnej pomocy od instytucji, organizacji, przedsiębiorców i osób fizycznych.

Zadania Policji w zakresie usuwania skutków zdarzeń drogowych wynikają z ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. z 2011 r. Nr 287, poz. 1687 z późn. zm., dalej U.Pol.) oraz z ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym (Dz.U. z 2005 r. Nr 108, poz. 908 z późn. zm.).



@page_break@

Zadania te obejmują:
1) czuwanie nad bezpieczeństwem i porządkiem na drogach, kierowanie ruchem i jego kontrolowanie;
2) usuwanie pojazdów, jeżeli utrudniają prowadzenie akcji ratowniczej;
3) wprowadzanie tymczasowych ograniczeń lub zakazów ruchu w przypadku zdarzeń, w wyniku których może nastąpić zagrożenie bezpieczeństwa ruchu drogowego, życia lub zdrowia osób lub możliwość wystąpienia szkód materialnych w znacznym rozmiarze, z wyznaczeniem niezbędnych dojazdów.

Pobieżny przegląd prawnie określonych zadań przypadających do realizacji poszczególnym podmiotom administracyjnym w trakcie wypadku lub innego zdarzenia drogowego, pozwala na wysunięcie wniosku, że nie mają one obowiązku sprzątać drogi w trakcie działań ratowniczych, jak również po ich zakończeniu. Rzeczywistość jednak odbiega od stanu prawnego. Media często informują, że to właśnie jednostki ratownicze zarówno w trakcie jak i po zakończeniu działań ratowniczych uprzątają teren będący miejscem zdarzenia. A tak być nie powinno. To do zarządcy drogi, w tym wypadku do właściwej jednostki samorządu terytorialnego należą sprawy z zakresu planowania, budowy, przebudowy, remontu, utrzymania i ochrony dróg (por. art. 19 u.d.p.).

Do zarządcy drogi należy między innymi utrzymanie nawierzchni drogi, chodników, drogowych obiektów inżynierskich, urządzeń zabezpieczających ruch i innych urządzeń związanych z drogą (por. art. 20 pkt 4   u.d.p. ). Przez utrzymanie nawierzchni drogi rozumie się wykonywanie robót konserwacyjnych, porządkowych i innych zmierzających do zwiększenia bezpieczeństwa i wygody ruchu, w tym także odśnieżanie i zwalczanie śliskości zimowej (art. 4 pkt 20  u.d.p. ).

Zatem obecny stan prawny nie nakłada na kierującego w trakcie jak i po zakończeniu działań ratowniczych, obowiązku wykonania prac porządkowych na drodze. Na obowiązki kierującego akcją zwraca uwagę cytowany wcześniej przepis art. 25 ust. 1 u.o.p., a z jego dyspozycji wynika, że wśród uprawnień kierującego nie ma zadań z zakresu utrzymania drogi, na przykład jej sprzątania. Potwierdza to rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 4 lipca 1992 r. w sprawie zakresu i trybu korzystania z praw przez kierującego działaniem ratowniczym (Dz.U. Nr 54, poz. 259).

Korzystając ze swoich uprawnień w myśl § 1 rozporządzenia kierujący akcją ratowniczą jest uprawniony do przeprowadzenia ewakuacji ludzi (pkt 1), mienia (pkt 3) czy też wstrzymania komunikacji w ruchu lądowym (pkt 5). Po zakończeniu działań ratowniczych kierujący w myśl § 21 ust. 2 pkt. 2 rozporządzenia ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 18 lutego 2011 r. w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego (Dz.U. Nr 46, poz. 239) zobowiązany jest do przekazania terenu, obiektu lub mienia objętego działaniem ratowniczym właścicielowi, zarządcy, użytkownikowi lub przedstawicielowi organu administracji rządowej lub samorządu terytorialnego albo Policji lub straży gminnej (miejskiej), a w przypadku braku możliwości ich ustalenia lub nieobecności na miejscu zdarzenia – zgłoszenia tego faktu do właściwego terytorialnie stanowiska kierowania ksrg.


Zatem jednostki samorządu terytorialnego, a przede wszystkim małe gminy, które dotychczas nie realizowały tych zadań, powinny być do nich przygotowane. Tym bardziej, że Komendant Główny PSP w listopadzie 2012 r. wydał ,,Zasady postępowania jednostek ochrony przeciwpożarowej w związku ze zdarzeniami na drogach”. Wynika z nich, że w przypadku odmowy przejęcia terenu objętego działaniem ratowniczym lub odmowie przybycia na miejsce zarządcy drogi, powiatowe (miejskie) stanowisko kierowania informuje o tym fakcie stanowisko kierowania komendanta wojewódzkiego PSP, a ten przekazuje informację do wojewódzkiego centrum zarządzania kryzysowego.


Przydatne materiały:
 Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zm.)
Ustawa z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 19, poz. 115 ze zm.)