Rada gminy obraduje na sesjach, które mogą składać się z jednego lub kilku posiedzeń (kwestie odraczania posiedzenia sesji reguluje statut). Zasadniczym celem sesji rady jest procedowanie projektów uchwał i podejmowanie rozstrzygnięć, zwłaszcza o charakterze kontrolno-stanowiącym. Ustawa o samorządzie gminnym nie wskazuje jednak, komu przysługuje prawo występowania z inicjatywą uchwałodawczą, czyli przedkładania projektów uchwały radzie gminy. Uprawnienie do wystąpienia z inicjatywą uchwałodawczą zostało przyznane wprost jedynie wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta) - zgodnie z art. 30 ust. 2 pkt 1 u.s.g. do organu wykonawczego gminy należy m.in. przygotowanie projektów uchwał rady. Uprawnienie innych podmiotów zależy zatem od przyznania im takiego prawa w statucie gminy.
Czytaj w LEX: Podział kompetencji między organami jednostki samorządu terytorialnego w zakresie gospodarowania mieniem >
Inicjatywa radnych, komisji, klubów, mieszkańców
Z analizy statutów gmin wynika, że prawo inicjatywy uchwałodawczej najczęściej jest przyznawane:
Przewodniczącemu rady gminy - dotyczy to w szczególności organizacji i funkcjonowania rady gminy; katalog spraw objętych tą kompetencją może zostać wyczerpująco wskazany w statucie, z uwzględnieniem problematyki wyłącznej właściwości organów gminy;
Pojedynczemu radnemu lub grupie radnych (np. stanowiących określony ułamek ustawowego składu rady);
przykładowy zapis statutu: inicjatywę uchwałodawczą posiada każdy z radnych oraz Prezydent, chyba że przepisy prawa stanowią inaczej
z inicjatywą podjęcia uchwały przez Radę mogą występować: co najmniej 3 radnych, Komisje Rady, Burmistrz
Komisjom rady (stałym i doraźnym) - regulacje statutowe często ograniczają prawo występowania z inicjatywą uchwałodawczą tylko do komisji doraźnych, co wynika z faktu, iż takie ograniczenie w stosunku do komisji stałych byłoby niezgodne z przepisami (np. art. 18a ust. 1 i 3 u.s.g.); w statutach znajdują się też zapisy, iż komisja może wystąpić z inicjatywą uchwałodawczą z wniosku powołanego w jej ramach zespołu problemowego lub koła radnych;
przykładowy zapis statutu: Inicjatywę uchwałodawczą posiadają: radni, Komisje Rady, kluby radnych, Burmistrz
Klubom radnych - w tym przypadku ważne jest aby statut zawierał wskazanie, kto będzie występował w imieniu klubu w trakcie całego procesu procedowania projektu zgłoszonego w tym trybie (np. przewodniczący klubu, zastępca lub inny radny wchodzący w skład klubu, wskazany przez przewodniczącego);
przykładowy zapis statutu: Inicjatywę uchwałodawczą posiadają: Burmistrz, komisje Rady, klub radnych, radni
Jednostkom pomocniczym gminy, jeśli zostały powołane w obrębie gminy lub w miastach na prawach powiatu w zakresie spraw, które bezpośrednio ich dotyczą. Chodzi zarówno o prawo inicjatywy uchwałodawczej dzielnic czy sołectw, ale też przysiółków, kolonii czy wspólnot mieszkaniowych. Jak się wydaje, szczegółowe unormowania w tym zakresie powinny znaleźć się w regulacjach statutowych danej jednostki;
przykładowy zapis statutu: Z inicjatywą podjęcia uchwały lub stanowiska mogą wystąpić: Przewodniczący Rady Miasta; komisja; grupa co najmniej 5 radnych; Prezydent; rada dzielnicy, na zasadach i w trybie określonym w uchwale Rady Miasta;
Grupie mieszkańców, o której mowa w ustawie o samorządzie gminnym, posiadających czynne prawo wyborcze do wyboru organu stanowiącego, na zasadach i w trybie określonym w uchwale rady miasta;
przykładowy zapis statutu: "inicjatywa uchwałodawcza przysługuje: Przewodniczącemu Rady, Burmistrzowi, komisjom Rady, klubom radnych, grupie, co najmniej 5 radnych, grupie, co najmniej 200 mieszkańców miasta posiadających czynne prawo wyborcze do organu stanowiącego".
Dopuszczalne jest, aby statut zawierał regulację prawa do inicjatywy uchwałodawczej na wypadek braku aktywności określonego podmiotu (np. określonej komisji stałej).
Czytaj więcej w LEX: Inicjatywa uchwałodawcza mieszkańców województwa >
Wyłączne uprawnienie wójta
Statut nie może jednak oddawać prawa do inicjatywy uchwałodawczej w sprawach, w których ustawa zastrzega wyłączną właściwość innych podmiotów. I tak np.
- inicjatywa w sprawie sporządzenia projektu uchwały: budżetowej, o prowizorium budżetowym, o zmianie uchwały budżetowej przysługuje wyłącznie wójtowi (art. 233 u.f.p.);
tylko wójt może zatem wyjść z inicjatywą uchwałodawczą w sprawie uchwały budżetowej, uchwały o prowizorium budżetowym, uchwały o zmianie uchwały budżetowej. Inicjatywy uchwałodawczej w tym zakresie nie posiadają ani radni, ani rada gminy. Bez zgody wójta rada gminy nie może wprowadzić w projekcie uchwały budżetowej zmian powodujących zmniejszenie dochodów lub zwiększenie wydatków i jednocześnie zwiększenie deficytu budżetu gminy (art. 240 ust. 2 u.f.p.). Powyższe dotyczy także projektów uchwał w sprawie zmian uchwały budżetowej.
Uprawnienie do inicjatywy uchwałodawczej wiąże się z prawem autora projektu do zgłoszenia autopoprawki do uchwały. Natomiast radnym przysługuje także prawo złożenia jednej lub kilku poprawek do poszczególnych paragrafów projektu uchwały, nawet gdy to nie oni występowali z inicjatywą uchwałodawczą.
Zobacz w LEX: Projekt uchwały budżetowej - komentarz praktyczny >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.