Dziś weterani poszkodowani poza granicami kraju (zarówno żołnierze, jak i funkcjonariusze) mogą ubiegać się o zadośćuczynienie wyłącznie na drodze sądowej. Obecnie przed sądami toczy się pięć postępowań cywilnych wytoczonych przeciwko Skarbowi Państwa przez weteranów poszkodowanych, którym status przyznał minister obrony narodowej. Poszkodowani pozywają Skarb Państwa, bo uzyskanie zadośćuczynienia ze strony podmiotów lub osób odpowiedzialnych za spowodowanie zdarzeń skutkujących doznaniem przez weteranów poszkodowanych uszczerbku na zdrowiu jest w istocie niemożliwe.
Nie mniej niż 200 tys. zł nie więcej niż 600 tys. zł
Propozycja MON zakłada możliwość przyznania rekompensaty weteranom poszkodowanym, których ustalony uszczerbek na zdrowiu, wskutek wypadku pozostającego w związku z działaniami poza granicami państwa lub choroby nabytej podczas wykonywania zadań lub obowiązków służbowych poza granicami państwa, wynosi co najmniej 30 proc.
Projekt noweli przewiduje, że wysokość świadczenia ma być nie niższa niż 200 tys. zł i nie wyższa niż 600 tys. zł. Graniczne kwoty mają podlegać corocznej waloryzacji od 1 marca, ale nie sama kwota już przyznanej rekompensaty. Będzie miała charakter jednorazowy i niezmienny. Zwolniona będzie za to od podatku dochodowego. Prawo do rekompensaty będzie wygasać z chwilą śmierci weterana. Nowe świadczenie ma umożliwić zrekompensowanie innych niż leczenie i rehabilitacja kosztów życia codziennego.
- Istotnym założeniem ustawy jest także to, aby proponowane rozwiązanie wprowadzało prostą i szybką procedurę uzyskania rekompensaty na podstawie złożonego wniosku, bez potrzeby ponoszenia ze strony weteranów poszkodowanych dodatkowych kosztów, jakie występują, np. w sytuacji wejścia na drogę sądową m.in. opłata od pozwu – uzasadniają autorzy zmian.
Jak ustalana będzie rekompensata?
Wysokość przyznanej kwoty z tytułu rekompensaty będzie się określać z uwzględnieniem:
- wysokości ustalonego uszczerbku na zdrowiu lub
- cierpień fizycznych i psychicznych związanych z okolicznościami doznanego uszczerbku na zdrowiu oraz jego następstw, w tym jego trwałości lub
- niezdolności do pracy lub podejmowania ról społecznych lub
- znacznego pogorszenia jakości życia, w tym w związku z koniecznością podjęcia długotrwałego lub skomplikowanego leczenia.
Przy czym MON pod pojęciem ról społecznych rozumie możliwość wypełniania roli rodzica, małżonka i opiekuna, a także osoby aktywnej na rynku pracy i w życiu prywatnym.
Rekompensata będzie przyznawana i wypłacana na wniosek, na podstawie decyzji administracyjnej właściwego organu, tj. ministra obrony narodowej, ministra właściwego do spraw wewnętrznych, szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz szefa Agencji Wywiadu.
Zgodnie z projektem przez czas trwania postępowania bieg przedawnienia roszczeń o zadośćuczynienie związane z uszczerbkiem na zdrowiu, którego dotyczy wniosek o rekompensatę, nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu. Ponadto postępowanie nie będzie wszczynane, a wszczęte zostanie umorzone, w przypadku gdy w związku z doznanym uszczerbkiem na zdrowiu poniesionym wskutek wypadku pozostającego w związku z działaniami poza granicami państwa lub choroby nabytej podczas wykonywania zadań lub obowiązków służbowych poza granicami państwa, które jest objęte wnioskiem o rekompensatę:
- wydano prawomocny wyrok albo zawarto ugodę w sprawie o zadośćuczynienie;
- toczy się postępowanie sądowe w sprawie o zadośćuczynienie;
- zainteresowany uzyskał zadośćuczynienie od sprawcy czynu powodującego szkodę;
- sąd w postępowaniu karnym orzekł na rzecz zainteresowanego zadośćuczynienie za doznaną krzywdę.
Opiniować będzie zespół
Wydanie decyzji przez stosowny organ poprzedzone będzie wydaniem opinii przez zespół do opiniowania spraw dotyczących przyznania rekompensaty, działający przy każdym z organów. Zespół będzie miał trzy miesiące na wydanie opinii od dnia otrzymania kompletnego wniosku. Ale opinia zespołu nie będzie jednak wiążąca dla organu.
Projekt przewiduje, że w terminie 30 dni od dnia uprawomocnienia się decyzji o przyznaniu rekompensaty zainteresowany weteran będzie miał obowiązek złożyć właściwemu organowi oświadczenia o:
- przyjęciu rekompensaty (będzie równoznaczne ze zrzeczeniem się przez zainteresowanego wszelkich roszczeń o zadośćuczynienie pieniężne związane z doznanym uszczerbkiem na zdrowiu).
- rezygnacji z rekompensaty lub niezłożenie żadnego z oświadczeń będzie równoznaczne ze zrzeczeniem się przez zainteresowanego rekompensaty.
Przeczytaj także: Powołanie do wojska lub na ćwiczenia bez skargi do sądu, zmian nie będzie
Zbyt wiele uznaniowości
Piotr Sławek, radca prawny z Kancelarii Radców Prawnych Kieszek, Sławek, Zbierski, wytyka, że proponowane rozwiązania przewidują daleko idącą uznaniowość organu przy podejmowaniu decyzji. Dodatkowo opinia zespołu jest dla organu niewiążąca. Wskazuje, że ustawa nie określa, jakie warunki powinni spełniać członkowie zespołu, tak jak ma to miejsce w przypadku zespołu orzekającego w sprawach błędów lekarskich.
Piotr Sławek zwraca też uwagę na brak gwarancji wynikających z zasady dwuinstancyjności (projektowane przepisy nie przewidują możliwości odwołania od decyzji i powtórnego rozpoznania sprawy przez organ).
- Istotną kwestią stanowi również brak możliwości przeprowadzenia właściwej z punktu widzenia interesów weteranom poszkodowanego, kontroli decyzji administracyjnej przez właściwy sąd. Wydaje się, że w związku z odebraniem weteranom poszkodowanym prawa złożenia wniosku o powtórne rozpatrzenie sprawy, a zarazem wskazanie, że od niekorzystnej decyzji przysługuje mimo „cywilnego” charakteru sprawy, skarga do sądu administracyjnego, za zasadny uznać można również zarzut niekonstytucyjności – wskazuje radca prawny. Uważa, że ustawodawca powinien w szerszym zakresie skorzystać z wzorców, na jakich działa fundusz kompensacyjny zdarzeń medycznych, i wprowadzić w projekcie zmiany umożliwiające orzekanie na podstawie przepisów prawa cywilnego.
Piotr Sławek zwraca też uwagę, że projekt wyklucza z nowego rozwiązania osoby, co do których zapadł prawomocny, ale niekorzystny dla poszkodowanego weterana wyrok oddalający powództwo. A także weteranów, wobec których toczy się postępowanie sądowe, np. w przypadku gdy prawomocny wyrok został uchylony przez Sąd Najwyższy.
Sprawdź w LEX: Zaświadczenie potwierdzające udział w działaniach poza granicami państwa w ramach misji pokojowej lub stabilizacyjnej > >
30-procentowy uszczerbek może wywołać lawinę
Stowarzyszenie Rannych i Poszkodowanych w Misjach Poza Granicami Kraju wskazuje, że przyjęcie zasady, że o rekompensatę mogą wnioskować wszyscy ci, co mają najmniej 30 proc. uszczerbku na zdrowiu, może paradoksalnie spowodować kolejne roszczenia osób, których rekompensata nie obejmuje ze względu na posiadanie uszczerbku poniżej 30 proc.
- Całkowite pominięcie tych, którzy posiadają mniejszy niż 30 proc. uszczerbek na zdrowiu, budzi kontrowersje w ocenie przyjętego rozwiązania – uzasadnia prezes stowarzyszenia Tomasz Kloc.
Zobacz także wzór dokumentu w LEX: Wniosek weterana poszkodowanego-funkcjonariusza ABW/weterana poszkodowanego-funkcjonariusza AW o skierowanie na turnus readaptacyjno-kondycyjny > >
Przepisy nie obejmują cywilnych serwisantów
Stowarzyszenie Bractwo Weteranów w Polsce zwraca z kolei uwagę, że w projekcie jest za dużo biurokracji utrudniającej dochodzenie rekompensaty. Popiera uszczegółowienie przepisów, tak aby umożliwiły uzyskanie statusu weterana również osobom wykonującym zadania w międzynarodowych misjach pokojowych lub stabilizacyjnych, lecz służących poza Polskim Kontyngentem Wojskowym z racji zajmowania stanowiska w strukturach organizacji międzynarodowych. Stowarzyszenie wnioskuje, aby rozwiązania ustawy obejmowały również osoby, które wykonują zadania w międzynarodowych misjach pokojowych i stabilizacyjnych, którzy nie są etatowymi pracownikami Polskiego Kontyngentu Wojskowego, ale zabezpieczają zdolność operacyjną i gotowość bojową kontyngentu. Chodzi o serwisantów pracowników firm zbrojeniowych, którzy także mogą być poszkodowani podczas takich działań.