Już za kilka dni, od 25 grudnia, samorządy terytorialne będą zobowiązane do przyjmowania zgłoszeń zewnętrznych. Zgodnie z art. 33 ustawy z 14 czerwca 2024 r. o ochronie sygnalistów organ publiczny ustala procedurę przyjmowania zgłoszeń zewnętrznych oraz podejmowania działań następczych, która określa w szczególności tryb postępowania z informacjami o naruszeniach prawa zgłoszonymi anonimowo, zwaną dalej "procedurą zgłoszeń zewnętrznych"
Ustalenie, który organ w jednostkach samorządu terytorialnego jest właściwy do przyjmowania tych zgłoszeń i podejmowania działań następczych, budzi wiele wątpliwości. Powodem jest definicja organu publicznego zawarta w art. 2 pkt. 6 ustawy o ochronie sygnalistów. Zgodnie z tym przepisem przez organ publiczny należy rozumieć naczelne i centralne organy administracji rządowej, terenowe organy administracji rządowej, organy jednostek samorządu terytorialnego, inne organy państwowe oraz inne podmioty wykonujące z mocy prawa zadania z zakresu administracji publicznej, właściwe do podejmowania działań następczych.
Przeczytaj także: Zgłoszenia zewnętrzne w samorządach – obowiązki organów publicznych
Inna definicja uzgodniona inna przyjęta
Okazało się bowiem, że Komisja Wspólna Rządu i Samorządu Terytorialnego (KWRiST) zgodziła się na inną definicję „organu publicznego”. Samorządowcy przypominają, że na wniosek strony samorządowej zmieniono brzmienie art. 2 pkt 6 ustawy, która wówczas nosiła nazwę „o ochronie osób zgłaszających naruszenie prawa” (projekt z 12 lipca 2023 r.). W wersji, którą zaopiniowała KWRiST, przepis ten brzmiał: „organie publicznym – należy przez to rozumieć naczelne i centralne organy administracji rządowej, terenowe organy administracji rządowej oraz inne organy państwowe, wójta, burmistrza, prezydenta, starostę, marszałka oraz regionalne izby obrachunkowe, właściwe do podejmowania działań następczych w dziedzinach wskazanych w art. 3 ust. 1”.
W uchwalonym przez Radę Ministrów projekcie pojawiło się szersze pojęcie „organy jednostek samorządu terytorialnego”, które w praktyce rozszerza definicję organu publicznego na rady gmin, miast i powiatów oraz na sejmiki wojewódzkie.
Zdaniem Grzegorza Kubalskiego, zastępcy dyrektora biura Związku Powiatów Polskich, organy kolegialne, czyli rady gmin, miast, powiatów czy sejmiki, same z siebie nie mają narzędzi do wprowadzenia działań naprawczych, które wynikają z ustawy o sygnalistach. Przeczytaj więcej: Ministerstwo ewaluacji i trybu odrębnego
Zobacz wzór dokumentu w LEX: Procedura zgłoszeń zewnętrznych > >
Problem ze starostą w powiecie
W przypadku powiatów problem jest jeszcze innego rodzaju. Ustawa o samorządzie powiatowym w art. 8 ust. 2 stanowi, że organami powiatu są rada powiatu i zarząd powiatu. Starosta, w świetle przywoływanej ustawy, nie jest organem publicznym. Starosta jest natomiast organem publicznym wymienianym w innych ustawach, np. jako właściwy do wydawania decyzji administracyjnych. Pojawiła się więc wątpliwość, czy w przypadku powiatów należy odnieść się do art. 8 ust. 2 ustawy o samorządzie powiatowym i wówczas właściwym do ustalenia procedury przyjmowania zgłoszeń zewnętrznych będzie zarząd powiatu, bo rada powiatu jest organem stanowiącym, w związku z czym nie ma możliwości podjąć skutecznych działać następczych? Czy raczej należy patrzeć na definicję organu publicznego szerzej niż ta, która jest wskazana w ustawie ustrojowej i brać pod uwagę również starostę jako organ publiczny?
- Z art. 34 ust. 1 ustawy o samorządzie powiatowym wynika wprost, że starosta organizuje pracę zarządu powiatu, starostwa powiatowego, kieruje bieżącymi sprawami oraz reprezentuje powiat na zewnątrz. Jednak, z przywoływanego artykułu nie wynika wprost, że starosta jest organem publicznym. Co rodzi poważne wątpliwości – kto powinien ustalić procedurę przyjmowania zgłoszeń zewnętrznych i podejmowania działań następczych. W przypadku ustalenia organu właściwego do przyjmowania zgłoszeń zewnętrznych należy wziąć pod uwagę również możliwość do podejmowania działań następczych, a starostwo niewątpliwie w powiecie ma największe możliwości w tym zakresie – podnoszą przedstawiciele Związku Powiatów Polskich.
Czytaj w LEX: Ustawa o ochronie sygnalistów – co wynika z niej dla jednostek samorządu terytorialnego? > >
Jak ministerstwo interpretuje przepis
Sprawa interpretacji przepisów ustawy stanęła też na ostatnim posiedzeniu KWRiST. Mirosława Brzostek-Kleszcz, zastępca dyrektora departamentu prawa pracy w resorcie rodziny, pracy i polityki społecznej, przyznała, że „definicja organu publicznego uległa zmianie na etapie rządowego procesu legislacyjnego”. Wyjaśniała, że interpretacja resortu rodziny, pracy i polityki społecznej idzie w tym kierunku, że organ publiczny jednostki samorządu terytorialnego musi dokonać oceny, czy jest w stanie podjąć działania następcze, po zgłoszeniu sygnalisty. Jeśli uzna, że nie może, to nie musi mieć procedury ochrony sygnalistów.
Samorządowcy chcieliby, aby resort docelowo znowelizował ustawę, aby nie było żadnych wątpliwości, jak rozumieć organ publiczny w kontekście samorządu terytorialnego. Zdaniem Mirosławy Brzostek-Kleszcz zmiana legislacyjna samej definicji organu publicznego jest możliwa, ale wymagałaby „ponownego otworzenia projektu ustawy i nie jest to szybka sprawa”.
- Musimy cały czas mieć z tyłu głowy, że bez jednoznacznego przesądzania tego w sposób legislacyjny, będziemy zawsze musieli się liczyć z ryzykiem, że przyjdzie któryś organ kontroli i zacznie prowadzić swoje własne rozważania, tłumacząc, że powinno być to ułożone inaczej – komentuje mec. Grzegorz Kubalski.
Zobacz także w LEX: Sygnalista w firmie – Nowe obowiązki? Szanse? Zagrożenia? > >
Cena promocyjna: 179.1 zł
|Cena regularna: 199 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 139.29 zł
