1. Jak skonstruować treść zarządzenia o powołaniu i odwołaniu zastępcy wójta?

Konsekwencją uregulowania liczby zastępców, przydzielenia im konkretnych zadań oraz dokonania ich hierarchizacji (ponumerowania) w regulaminie organizacyjnym urzędu gminy będzie ułatwienie konstruowania zarządzeń wójta w sprawie powoływania konkretnych osób na te stanowiska i ich odwoływania oraz zmian na przełomie kadencji. Każdy zastępca powinien być powołany odrębnym zarządzeniem.

Zarządzenie w sprawie powołania zastępcy nie jest aktem prawa miejscowego jest to jednak akt normatywny. Akty normatywne tzw. personalne, przygotowywane najczęściej przez osoby prowadzące sprawy kadrowe, przyzwyczajone do określonej formy dokumentów osobowych, bardzo często przybierają nieco archaicznne brzmienie. „Kadrowcy” zapominają, że dokumentom tym należy nadać formę aktu normatywnego a odwołanie danej osoby z funkcji wiążę się z koniecznością jednoczesnego uchylenia tego aktu.

Przy konstruowaniu tych zarządzeń warto jest zachować standarty przewidziane w rozporządzeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 r. w sprawie „Zasad techniki prawodawczej” (Dz.U. Nr 100, poz. 908) [ZTP].

Art. 26a ust. 3 ustawy o samorządzie gminnym nakazuje, że gdy określona przez wójta liczba jego zastępców jest większa niż jeden, w zarządzeniu, o powołaniu zastępcy wójta, wójt wskazuje imiennie pierwszego i kolejnych zastępców. 

Wzór zarządzenia w sprawie powołania zastępcy wójta

Wskazanie pierwszego i kolejnych zastepców w odrębnych jednostach redakcyjnych pozwala na zręczne dokonywanie zmian zapisów zarządzeń np. w przypadku roszad kadrowych na tych stanowiska.

Wzór zarządzenia w sprawie odwołania zastępcy wójta

2. Co z zastępcami wójta po wyborach samorządowych?

Zgodnie z art. 26 ust. 2 ustawy o samorządzie gminnym kadencja wójta upływa z dniem upływu kadencji rady gminy. Art. 29 ust. 1 tej samej ustawy przedłuża czas pełnienia funkcji wójta do czasu objęcia obowiązków przez nowo wybranego wójta, co następuje z chwilą złożenia przez niego ślubowania wobec rady (art. 29a ustawy o samorządzie gminnym ). Zgodnie z art. 29 ust. 2, także zastępca po upływie kadencji wójta pełni swoje obowiązki do czasu objęcia obowiązków przez nowo powołanego zastępcę wójta. Kiedy to następuje?

Zdaniem autora, zgodnie z art. 18 ustawy o pracownikach samorządowych także nie wcześniej niż z chwilą złożenia przez niego ślubowania. Interpretacja, że umiejscowienie art. 18 w rozdziale 2 ustawy o pracownikach samorządowych , pt. „Nawiązanie z pracownikiem samorządowym zatrudnianym na podstawie umowy o pracę stosunku pracy i zmiana tego stosunku pracy” rozstrzyga o tym, że obowiązek składania ślubowania nie dotyczy pracowników samorządowych zatrudnionych na podstawie powołania (a w powiecie i województwie zatrudnionych także na podstawie wyboru) może być rozpatrywana wyłącznie w kategoriach błędu na etapie legislacyjnym. Jednostki systematyzacyjne wyższego rzędu aktów prawnych oraz ich tytuły mają przede wszystkim charakter porządkowy i wpływ na kształt normy prawnej mogą mieć tylko w momencie powstawania przepisu prawa a nie jego interpretacji.

Zakończenie pełnienia funkcji przez zastępcę wójta po upływie kadencji nie wymaga złożenia wobec niego przez nowo wybranego wójta odrębnego oświadczenia woli (nawet, jeżeli na wójta została wybrana ta sama osoba na kolejną kadencję) a co najwyżej dokonania wynikających z prawa pracy czynności związanych z ustaniem stosunku pracy.

Nie jest to komfortowa sytuacja dla ustępującego zastępcy. Jest on zmuszony „obserwować” czynności prawne podejmowane wobec innej osoby, nowego zastępcy, gdyż wywołują one skutki prawne także dla niego.

Zważywszy, że mamy do czynienia z uprawnieniami pracowniczymi, w zarządzeniu o powołaniu nowego zastępcy wójta nie zaszkodzi zamieścić przepisu uchylającego zarządzenie o powołaniu poprzednika (patrz pkt 6). Zapis ten jest także zasadny z punktu widzenia, o którym mowa w pkt 8.

3. W konsekwencji rozważań w ramach poprzedniego pytania nasuwa się kolejne. Czy nowo wybrany wójt może odwołać zastępców swojego poprzednika bez powołania ich następców?

Z uwagi na jednoznaczne brzmienie przepisów, nasuwa się dość nieoczekiwana odpowiedź. Po upływie kadencji wójta, zastępca poprzedniego wójta z mocy ustawy pełni swoje obowiązki do czasu objęcia obowiązków przez nowo powołanego zastępcę wójta, a to oznacza, że jedynym sposobem aby przestał pełnić tę funkcję, jest powołanie jego następcy. Rozwiązanie zaproponowane w pkt 6 we wzorach zarządzeń o powołaniu zastępcy wójta pozwala na jednoznaczne wskazanie, który z zastępców przestaje pełnić swoją funkcję, tzn. który jest za którego. Problem pojawia się w sytuacji, gdy wójt (burmistrz, prezydent miasta) zamierza ograniczyć dotychczasową liczbę zastępców, np. z dwóch do jednego lub z trzech do dwóch itd. albo odłożyć w czasie jego powołanie. Okazuje się, że klarowna podstawa prawna dla takiej operacji nie istnieje. Tzn. dotychczasowy zastępca, który „nie ma ochoty” na ustąpienie ze stanowiska bez powołania w jego miejsce następcy może sobie rościć prawo pozostania na stanowisku powołując się na art. 29 ust. 2 ustawy o samorządzie terytorialnym.

4. Co z odprawą i okresem wypowiedzenia?

Zasygnalizowane w pkt. 7 i 8 wątpliwości mają istotne znaczenie nie tylko dla prawidłowego dokonania zmiany na stanowisku zastępcy wójta ale także dla właściwego wyliczenia okresu wypowiedzenia i ustalenia daty rozwiązania stosunku pracy z zastępcą, który traci stanowisko. Okres ten ustala się na zasadach ogólnych zgodnie z Kodeksem pracy, przy czym dniem od którego liczy się wypowiedzenie jest dzień objęcia funkcji przez nastepcę zastępcy wójta.

W tym miejscu warto jest zwrócić uwagę na dwa istotne przepisy Kp. Art. 70 § 2 zdanie drugie, cyt. „W okresie wypowiedzenia pracownik ma prawo do wynagrodzenia w wysokości przysługującej przed odwołaniem.” oraz art. 71, cyt. „Na wniosek lub za zgodą pracownika pracodawca może zatrudnić go w okresie wypowiedzenia przy innej pracy, odpowiedniej ze względu na jego kwalifikacje zawodowe, a po upływie okresu wypowiedzenia zatrudnić na uzgodnionych przez strony warunkach pracy i płacy.”. W przypadku, gdy były zastępca wójta nie wyrazi zgody na zatrudnienie go przy innej pracy w okresie wypowiedzenia pozostaje w stanie bez świadczenia pracy z prawem do wynagrodzenia w dotychczasowej wysokości.

5. Czy osoby pełniące funcję wójta bez legitymacji społecznej tzn. nie pochodzące z wyborów mogą powołać zastępcę wójta?

Zagadnienie to pojawia się nie jako na marginesie przedstawionych rozważań a jego analiza prawna jest o tyle utrudniona, że prowadzi do wniosków przeciwstawnych praktyce, które nie zostały zweryfikowane w trybie nadzoru czy rozstrzygnięcia sądowego.

Zgodnie z art. 28e ustawy o samorządzie gminnym , wygaśnięcie mandatu wójta przed upływem kadencji jest równoznaczne z odwołaniem jego zastępcy lub zastępców (nie ogranicza to oczywiście ich uprawnień z tytułu wypowiedzenia i innych uprawnień pracowniczych, o których mowa w pkt. 9). Wydaje się, że w takiej sytuacji nie stosuje się opisanej wyżej zasady z przełomu kadencji, wg której zastępca wójta pełni swoje obowiązki do czasu objęcia obowiązków przez nowo powołanego zastępcę wójta.

Zdaniem autora, zasady tej nie można zastosować przede wszystkim z powodu art. 28f ustawy o samorządzie gminnym , który nie przewiduje, aby w przypadku wygaśnięcia mandatu wójta przed upływem kadencji, osoba wyznaczona przez Prezesa Rady Ministrów do pełnienia jego funkcji, mogła powoływać swoich zastępców. Niekwestionowanie takiej praktyki, mimo braku podstawy prawnej (np. w kadencji 2006-2010 w Łodzi, Olsztynie czy w Zduńskiej Woli) w trybie nadzorczym, mogło mieć związek z instrumentalizacją nadzoru, instytucji podejmującej jednocześnie działania, jako przedstawiciela rządu w procesie obsadzania tych stanowisk, w ramach politycznej koalicji rządzącej.

Ireneusz Krześnicki

Przydatne materiały:
 Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zm.)
Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 223, poz. 1458 ze zm.)

Pobierz wzór:
 Wzór zarządzenia w sprawie powołania zastępcy wójta
Wzór zarządzenia w sprawie odwołania zastępcy wójta


Pisaliśmy o tym również:
Kilka pytań w sprawie zastepców wójta