Zmianą mającą kluczowe znaczenie dla organów gmin jest wprowadzenie art. 11a na podstawie którego rada gminy określa, w drodze uchwały, corocznie do dnia 31 marca, program opieki nad zwierzętami bezdomnymi oraz zapobiegania bezdomności zwierząt.

W nowelizacji wskazano obligatoryjną zawartość programu, która obejmuje:
- zapewnienie bezdomnym zwierzętom miejsca w schronisku dla zwierząt;
- opiekę nad wolno żyjącymi kotami, w tym ich dokarmianie;
- odławianie bezdomnych zwierząt;
- obligatoryjną sterylizację albo kastrację zwierząt w schroniskach dla zwierząt;
- poszukiwanie właścicieli dla bezdomnych zwierząt;
- usypianie ślepych miotów;
- wskazanie gospodarstwa rolnego w celu zapewnienia miejsca dla zwierząt gospodarskich oraz zapewnienie całodobowej opieki weterynaryjnej w przypadkach zdarzeń drogowych z udziałem zwierząt.

Dodatkowo, jeżeli rada gminy uzna to za słuszne, program może obejmować plan znakowania zwierząt w gminie. Oznacza to, że znikną wątpliwości na temat podstawy prawnej do przeprowadzania taki programów.

Projekt programu przygotuje wójt (burmistrz, prezydent miasta) przy jednoczesnym uzyskaniu opinii na jego temat od powiatowego lekarza weterynarii, organizacji społecznych, których statutowym celem działania jest ochrona zwierząt, działającym na obszarze gminy oraz dzierżawców lub zarządców obwodów łowieckich, działających na obszarze gminy. Koszty realizacji programu poniesie w całości gmina, jednak część zadań można będzie powierzyć podmiotowi prowadzącemu schronisko dla zwierząt.

Na mocy przepisów nowelizacji odławianie zwierząt bezdomnych bez zapewnienia im miejsca w schronisku będzie niedopuszczalne. Jedynym wyjątkiem będzie sytuacja, w której zwierzę stwarza poważne zagrożenie dla ludzi lub innych zwierząt. Podstawą do odławiania będzie uchwała rady gminy w sprawie programu opieki nad zwierzętami bezdomnymi oraz zapobiegania bezdomności zwierząt. Wprowadzane zmiany mają zlikwidować proceder odławiania zwierząt przez prywatne firmy za gminne pieniądze, a następnie niehumanitarnego traktowania "czworonogów", a w dalszej perspektywie - uśmiercania.

Z chwilą wejścia w życie nowelizacji zmienią się zasady tymczasowego odbierania zwierząt właścicielom i opiekunom na podstawie decyzji wójta (burmistrza, prezydenta miasta). Decyzja ta nie będzie już wydawana na wniosek Policji, lekarza weterynarii lub upoważnionego przedstawiciela organizacji społecznej, której statutowym celem działania jest ochrona zwierząt. Do odebrania zwierzęcia wystarczy jedynie uzyskanie informacji od w/w organów, a także od straży gminnej.

Ponadto wprowadzono obowiązek (a nie jak do tej pory możliwość) odebrania zwierzęcia w przypadkach niecierpiących zwłoki, gdy dalsze pozostawanie zwierzęcia u dotychczasowego właściciela lub opiekuna zagraża jego życiu lub zdrowiu. Dotyczyć to będzie funkcjonariuszy Policji, a także strażników gminnych lub upoważnionych przedstawicieli organizacji społecznej. O odebraniu musi być ponadto niezwłocznie poinformowany wójt.

Odebrane zwierzęta gospodarskie będą przekazywane do wskazanych przez wójta gospodarstw rolnych (za uprzednią zgodą osób je prowadzących). Tym samym zlikwidowano ustawowy anachronizm wskazujący PGRy jako podmioty, którym można przekazać zwierzę gospodarskie.

Nowelizacja wprowadza też istotne zmiany w rozdziale poświęconym zwierzętom domowym. Zabronione będzie trzymania zwierząt domowych na uwięzi w sposób stały dłużej niż 12 godzin w ciągu doby lub powodujący u nich uszkodzenie ciała lub cierpienie oraz niezapewniający możliwości niezbędnego ruchu. Długość wykorzystywanej uwięzi nie może być krótsza niż 3 m. Ponadto osoba, która napotka porzuconego psa lub kota, w szczególności pozostawionego na uwięzi, ma obowiązek powiadomić o tym najbliższe schronisko dla zwierząt, straż gminną lub Policję.

Z chwilą wejścia w życie nowelizacji zabronione będzie prowadzenie targowisk, targów i giełd ze sprzedażą zwierząt domowych, a także wprowadzanie do obrotu i nabywanie na nich zwierząt domowych. Zakazane będzie również wprowadzanie do obrotu i nabywanie psów i kotów poza miejscami ich chowu lub hodowli; wyjątkiem będą schroniska dla zwierząt.

Właściciele psów nie będą mogli puszczać luzem psów i bez oznakowania umożliwiającego identyfikację; zakaz ten nie będzie obowiązywał jednak terenie prywatnym, jeżeli jest ogrodzony w sposób uniemożliwiający psu wyjście.

Nowelizacja wprowadza także zmiany w ustawie o utrzymaniu czystości i porządku , poz. 2008, z późn. zm.): jednym z obowiązków gminy w zakresie utrzymania czystości i porządku będzie zapobieganie bezdomności zwierząt na zasadach określonych w przepisach o ochronie zwierząt. Gminy w dalszym ciągu będą również zobowiązane do organizowania ochrony przed bezdomnymi zwierzętami.

Nowelizacja wchodzi w życie 1 stycznia 2012 r.

Przydatne materiały:
 Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. z 2005 r. Nr 236, poz. 2008 ze zm.)
Ustawa z 16 września 2011 r. o zmianie ustawy o ochronie zwierząt oraz ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. Nr 230, poz. 1373)