Pytanie:
Czy gmina ma obowiązek utworzenia punktu selektywnej zbiórki odpadów komunalnych? Mieszkaniec gminy zwrócił się do burmistrza z zapytaniem, gdzie może przekazać odpady (papę), które wytworzył na swojej działce, wymieniając na altance pokrycie dachowe. W odpowiedzi usłyszał, że w gminie nie ma punktu selektywnej zbiórki odpadów komunalnych. Poinformowano, że gmina podpisała umowę na obsługę w zakresie odbioru odpadów komunalnych z firmą zewnętrzną, zatem zwracający się z pytaniem powinien wywieźć wytworzone przez siebie odpady komunalne (papę z remontu altanki) do bazy firmy, z którą gmina podpisała umowę, oddalonej o około 100 km.
Czy gmina ma prawo tak postępować? Czy, działając w ten sposób, gmina wywiązała się z obowiązku stworzenia systemu odbioru odpadów komunalnych od mieszkańców gminy? Jeśli nie, to komu może poskarżyć się mieszkaniec gminy, którego potraktowano w taki sposób?
Odpowiedź:
Każda gmina ma obowiązek utworzenia PSZOK, zgodnie z art. 3 ust. 2 pkt 6 ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach – dalej u.u.c.p.g. Nie ma takiej możliwości, aby np. miejscowy plan zagospodarowania wykluczał możliwość utworzenia PSZOK na terenie całej gminy. Gdyby tak było, to plan należałoby zmienić.
Artykuł 3 ust. 2b u.u.c.p.g. wprost stanowi, że gmina jest obowiązana utworzyć co najmniej jeden stacjonarny punkt selektywnego zbierania odpadów komunalnych, samodzielnie lub wspólnie z inną gminą lub gminami.
W opisanym przypadku każdy mieszkaniec może skorzystać z trybu określonego w art. 101 i 101a ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym – dalej u.s.g. Artykuł 101a u.s.g. stosuje się odpowiednio w sytuacji, gdy organ gminy nie wykonuje czynności nakazanych prawem albo przez podejmowane czynności prawne i faktyczne narusza prawa osób trzecich. W analizowanym przypadku obowiązek podejmowania przez rady gmin uchwał w sprawie utworzenia PSZOK wynika z u.u.c.p.g.
Uzasadnienie:
W art. 3 ust. 2 pkt 6 u.u.c.p.g. wskazano obowiązek utworzenia punktu selektywnego zbierania odpadów komunalnych w sposób zapewniający łatwy dostęp dla wszystkich mieszkańców gminy, który zapewni przyjmowanie co najmniej takich odpadów komunalnych jak: przeterminowane leki i chemikalia, zużyte baterie i akumulatory, zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, meble i inne odpady wielkogabarytowe, zużyte opony, odpady zielone oraz odpady budowlane i rozbiórkowe stanowiące odpady komunalne, a także odpadów komunalnych określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 4a. Natomiast w żadnym z przepisów u.u.c.p.g. nie ma wskazanych rodzajów odpadów, jakie mogą być przyjmowane do PSZOK. Przeciwnie, w art. 6r ust. 3 u.u.c.p.g. ustawodawca wyraźnie wskazał, że to rada gminy w uchwale określi sposób świadczenia usług przez punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych.
W przypadku gdy np. PSZOK nie zostanie utworzony, każdy mieszkaniec może skorzystać z trybu określonego w art. 101 i 101a u.s.g. Może również zawiadomić wojewodę, który sprawuje nadzór nad organami gminy, że samorząd łamie prawo, nie wykonując zadań własnych. Wojewoda może wezwać wójta do zaniechania naruszeń, a gdy wójt nie zastosuje się do wezwania, na wniosek wojewody zostanie odwołany przez Prezesa Rady Ministrów, zgodnie z art. 96 ust. 2 u.s.g. W przypadku odwołania wójta Prezes Rady Ministrów, na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej, wyznacza osobę, która do czasu wyboru wójta pełni jego funkcję (art. 96 ust. 2 zdanie drugie u.s.g.).
Jeśli wójt oraz rada gminy będą wspólnie i w porozumieniu łamać zasady wynikające z u.u.c.p.g., to Sejm, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, może w drodze uchwały rozwiązać radę gminy. W przypadku rozwiązania rady gminy Prezes Rady Ministrów, na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej, wyznaczy osobę, która do czasu wyboru rady gminy pełni jej funkcję (art. 96 u.s.g.).
W przypadku rozwiązania rady gminy Prezes Rady Ministrów, na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej, wyznacza osobę, która do czasu wyboru rady gminy pełni jej funkcję.
Prezes Rady Ministrów, na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej, może zawiesić organy gminy i ustanowić zarząd komisaryczny na okres do dwóch lat, nie dłużej jednak niż do wyboru rady oraz wójta na kolejną kadencję.
Zgodnie z wyrokiem WSA w Białymstoku z dnia 9 listopada 2010 r., II SAB/Bk 61/10, LEX nr 756023, "Przesłanki skutecznego wniesienia skargi na postawie art. 101a u.s.g. są uwarunkowane następującymi okolicznościami: po pierwsze - zaskarżona bezczynność organu gminy musi dotyczyć czynności ze sfery administracji publicznej nakazanych temu organowi prawem, po drugie musi nie tylko dotyczyć interesu prawnego, ale również naruszać interes prawny lub uprawnienie skarżącego, po trzecie - musi być poprzedzone wezwaniem do usunięcia naruszenia prawa".
Rada gminy powinna więc jak najszybciej podjąć uchwałę w sprawie PSZOK i określić w niej rodzaje problemowych odpadów, które będą tam przyjmowane. O ile np. uzyskanie przez gminę zezwolenia na zbieranie odpadów problemowych jest doraźnym sposobem na ich odebranie od mieszkańców, to na dłuższą metę kłóci się z postanowieniami u.u.c.p.g. wymagającej utworzenia takiego punktu na terenie każdej gminy.
Jednocześnie w odniesieniu do odpadów komunalnych system selektywnego zbierania musi objąć co najmniej następujące frakcje odpadów: papieru, metalu, tworzywa sztucznego, szkła i opakowań wielomateriałowych oraz odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, w tym odpadów opakowaniowych ulegających biodegradacji – zgodnie z art. 3 ust. 2 pkt 5 u.u.c.p.g. Nie oznacza to jednak, że rada gminy postanowi o przyjmowaniu do PSZOK wszystkich tego rodzaju odpadów. Może bowiem zadecydować, jakie odpady selektywnie zebrane będą odbierane od właścicieli nieruchomości przez przedsiębiorcę, a jakie będą mogły być oddawane do PSZOK. Tym samym może ona ustalić w uchwale, że do PSZOK nie będą przyjmowane papa, makulatura, szkło i złom tylko inne odpady, np. wielkogabarytowe, tworzywa sztuczne i odpady zielone.
