Trybunał Konstytucyjny rozpoznawał sprawę z powodu pytania prawnego zadanego przez Sąd Rejonowy w Płocku, który powziął wątpliwości co do zgodności z ustawą zasadniczą artykułu 10 ust. 2a ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach . Przepis ten umożliwia karanie grzywną tych, którzy nie wykonują obowiązków określonych w regulaminie utrzymania czystości i porządku na terenie gminy.

Regulamin utrzymania czystości i porządku na terenie gminy jest aktem prawa miejscowego, który uchwala rada gminy w drodze uchwały, na podstawie art. 4 ust. 1 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach , zasięgając uprzednio opinii państwowego powiatowego inspektora sanitarnego. Uchwała musi zawierać m. in. postanowienia dotyczące obowiązków osób utrzymujących zwierzęta domowe, mających na celu ochronę przed zagrożeniem lub uciążliwością dla ludzi oraz przed zanieczyszczeniem terenów przeznaczonych do wspólnego użytku (art. 4 ust. 2 pkt 6 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach ).

Wątpliwości sądu pytającego dotyczyły zgodności art. 10 ust. 2a ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach z art. 2 (zasada demokratycznego państwa prawnego i wynikająca z niej zasada określoności czynów zabronionych pod groźbą kary), art. 31 ust. 3 (zasada proporcjonalności), art. 32 ust. 1 (zasada równości wobec prawa) i art. 42 ust. 1 (zasada nullum crimen, nulla poena sine lege) Konstytucji . Sąd we wniosku zawarł tezę, że powyższy przepis ma charakter blankietowy – nie określa bowiem wszystkich znamion czynu zabronionego, a odsyła do unormowań innych aktów, które nie są przepisami ustaw, ustanawiając jedynie sankcję za ich naruszenie. Wskutek tego to rada gminy określa zachowania stanowiące wykroczenie. Zdaniem sądu pytającego, zastosowane w tym przypadku przez ustawodawcę rozwiązanie nie spełnia wymogu ustawowej określoności czynu zabronionego pod groźbą kary. Ponadto, sytuacja w której rady gmin mogą ustanawiać samodzielnie przepisy regulaminów, może prowadzić do nierównego traktowania podmiotów, gdyż takie samo zachowanie w jednej gminie może być penalizowane, a w drugiej nie.

Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 28 lipca 2009 r., sygn. P 65/07 (Dz. U. Nr 123, poz. 1026) uznał, że art. 10 ust. 2a ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach w zakresie, w jakim za wykroczenia przeciwko przepisom o zachowaniu w miejscach publicznych wydanym z upoważnienia ustawy przez radę gminy i służącym ochronie porządku, przewiduje karę grzywny jest zgodny z art. 2, art. 31 ust. 3 i art. 42 ust. 1 Konstytucji RP i nie jest niezgodny z art. 32 ust. 1 Konstytucji .

W uzasadnieniu orzeczenia TK podał m. in., że zasadnicze elementy czynu zabronionego, za który orzeczona może być kara grzywny na podstawie art. 10 ust. 2a ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach , zostały określone w ustawie. W szczególności określony został podmiot podlegający karze jako „ten, kto nie wykonuje obowiązków określonych w regulaminie”, jak również wskazane zostało zachowanie podlegające karaniu, a polegające na niewykonywaniu obowiązków, jakie określa regulamin. W uzasadnieniu wyroku możemy również przeczytać, że zasada decentralizacji władzy publicznej, w ramach której zasadniczy podział terytorialny państwa uwzględnia więzi społeczne, gospodarcze lub kulturowe i zapewnia jednostkom terytorialnym zdolność wykonywania zadań publicznych określonych w ustawie (art. 15 Konstytucji ), dopuszcza i przewiduje dostosowanie do warunków miejscowych przepisów prawa powszechnie obowiązującego na obszarze działania organów, które je ustanowiły. Trudno byłoby bowiem przyjąć za realistyczne założenie, że przepisy dotyczące utrzymania porządku (i czystości) w gminie byłyby jednolite we wszystkich gminach na terytorium całego państwa, w tym: w gminach miejskich i gminach wiejskich, gminach uprzemysłowionych i gminach np. uzdrowiskowych. Utrzymanie czystości i porządku w gminie wymaga bowiem znajomości specyfiki miejscowej (uwarunkowań i potrzeb) danego terytorium i zamieszkujących go obywateli, co przekłada się na adekwatne przepisy w tym zakresie. W tym właśnie celu upoważnione do tego organy samorządu terytorialnego stanowią prawo miejscowe, które zgodnie z Konstytucją może prowadzić do ograniczenia praw i wolności, pod warunkiem respektowania unormowań art. 31 ust. 3 Konstytucji .

Przydatne materiały:

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.(Dz. U. z. Nr 78, poz. 483 ze zm.)
Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. z 2005 r. Nr 236, poz. 2008 ze zm.)