W jakim trybie można wprowadzić taką zasadę, w statucie, regulaminie organizacyjnym?
W jaki sposób zastosować do kierowników już zatrudnionych na czas nieokreślony?
Kadencja to pojęcie oznaczające okres sprawowania mandatu przez osobę pełniącą funkcję lub zasiadającej w organie pochodzącym z wyborów, nie zawsze wiąże się z nawiązaniem stosunku pracy (np. posłów, radnych, członków organów spółek). W jednostkach samorządu terytorialnego na kadencje wybierane są rady, sejmiki oraz wójtowie, burmistrzowie i prezydenci miast. Wybór na wójta (burmistrza, prezydenta miasta) powoduje nawiązanie stosunku pracy z wyboru we właściwym urzędzie gminy (miasta) – art. 4 ust. 1 pkt 1 lit. c ustawy o pracownikach samorządowych . Tylko ustawa określa podstawę nawiązania stosunku pracy. Zasadniczo wszyscy pracownicy są zatrudniani na umowę o pracę. Zatrudnienie na podstawie powołania, mianowania lub wyboru wymaga wyraźnej podstawy ustawowej (por. np. wyrok SN z dnia 15 kwietnia 2010 r., sygn. akt II UK 296/09, Lex nr 602706). W gminie tylko wójt (burmistrz, prezydent miasta) jest zatrudniany na okres kadencji (w ścisłym tego słowa znaczeniu).
Na ściśle określony czas (co do zasady 5 lat szkolnych) powierza się stanowisko dyrektora szkoły publicznej, co wynika z art. 36a ust. 13 ustawy o systemie oświaty . Przy czym ten określony czas dotyczy tylko powierzenia funkcji dyrektora, nie zaś zatrudnienia w szkole. Na czas określony można powoływać kierowników samorządowych instytucji kultury (bibliotek, muzeów, domów kultury), przewiduje to art. 15 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej . W stosunku do tych funkcji można też umownie używać określenia kadencyjność, rozumianej jako pełnienie funkcji przez czas z góry określony.
W stosunku do innych kierowniczych stanowisk pracy w gminie (kierowników jednostek organizacyjnych, kierowników komórek organizacyjnych urzędu) nie można wprowadzić generalnej zasady „kadencyjnego” (tylko na czas określony) zatrudniania. Oczywiście wójt jako wykonujący czynności pracodawcy wobec kierowników jednostek organizacyjnych i pracowników urzędu może nowozatrudnionych pracowników na stanowiskach kierowniczych angażować na umowę o pracę czas określony. Nie może jednak wprowadzić takiej zasady w drodze generalnego aktu prawnego, takiej zasady nie można też zapisać w statucie gminy. Do pracowników samorządowych ma zastosowania art. 25(1) § 1 kodeksu pracy, zgodnie z którym zawarcie kolejnej umowy o pracę na czas określony jest równoznaczne w skutkach prawnych z zawarciem umowy o pracę na czas nieokreślony, jeżeli poprzednio strony dwukrotnie zawarły umowę o pracę na czas określony na następujące po sobie okresy, o ile przerwa między rozwiązaniem poprzedniej a nawiązaniem kolejnej umowy o pracę nie przekroczyła 1 miesiąca.
Powyższy przepis dotyczy tylko zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, nie ma zastosowania do zatrudnienia na podstawie powołania. Natomiast jak wyżej wspomniano zatrudnienie na podstawie powołania wymaga wyraźnej podstawy ustawowej. Jeżeli ustawa nie przewiduje możliwości powołania na czas określony, to dopuszczalne jest powołanie tylko na czas nieokreślony. Dopuszczalność zatrudnienia pracownika na podstawie powołania na czas określony musi wynikać z przepisu szczególnego (art. 68 § 11 k.p.) – wyrok SN z dnia 5 sierpnia 2008 r., sygn. akt I PK 29/08, OSNP 2010/1-2/3. Powołanie na czas określony dopuszcza wspomniany wyżej art. 15 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej . Wielokrotne powołanie tej samej osoby na kierownika samorządowej instytucji kultury na czas określony nie spowoduje nawiązania stosunku pracy na czas nieokreślony.
Osobie już zatrudnionej na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony można zmienić umowę na czas określony tylko za porozumieniem stron, choć wątpliwe, żeby pracownik się na takie porozumienie zgodził. Innym sposobem zmiany warunków zatrudnienie jest wypowiedzenie warunków pracy na mocy art. 42 kodeksu pracy. Takie wypowiedzenie zmieniające wymaga uzasadnienia. Przyczyną uzasadniającą wypowiedzenie warunków pracy nie może być sama chęć zmiany umowy o pracę na czas nieokreślony na umowę na czas określony. Pracownik mógłby złożyć do sądu pracy pozew o uznanie takiego wypowiedzenia za bezskuteczne.
Prawo pracy ogranicza możliwości zatrudniania pracowników na czas określony, na razie tylko przez ograniczenie możliwości zawierania umów o pracę na czas określony tylko do dwóch. Jednak projektowane są zmiany ograniczające łączny czas trwania umowy o pracę na czas określony niezależnie od ich liczby. Jak już wyżej wspomniano nie można wprowadzić generalnej zasady zatrudniania kierowników wyłącznie na czas określony.
Przydatne materiały:
Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 223, poz. 1458 ze zm.)
Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 ze zm.)
Ustawa z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (Dz. U. z 2001 r., Nr 13, poz. 123, z późn. zm.)