Krajowy System Ratowniczo-Gaśniczy (KRSG), w myśl art. 2 pkt 4 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (tekst jedn.: Dz. U. z 2002 r. Nr 147, poz. 1229, z późn. zm., dalej U.poż.) stanowi integralną część organizacji bezpieczeństwa wewnętrznego państwa, obejmującą, w celu ratowania życia, zdrowia, mienia lub środowiska, prognozowanie i zwalczanie pożarów, klęsk żywiołowych lub innych miejscowych zagrożeń.

Zadania te realizowane są poprzez: walkę z pożarami lub innymi klęskami żywiołowymi, ratownictwo techniczne, ratownictwo chemiczne, ratownictwo ekologiczne, ratownictwo medyczne, współpracę z jednostkami systemu Państwowego Ratownictwa Medycznego oraz systemem powiadamiania ratunkowego (art. 14 pkt 1-6 U.poż.). System ten skupia jednostki ochrony przeciwpożarowej, inne służby, inspekcje, straże, instytucje oraz podmioty, które dobrowolnie, w drodze umowy cywilno-prawnej, zgodziły się współdziałać w akcjach ratowniczych. Celem powołania systemu jest przede wszystkim ujednolicenie i skoordynowanie działań o charakterze ratowniczym, podejmowanych przez różne instytucje, a więc przez te, które wykonują te działania w sposób zawodowy, np. Państwowa Straż Pożarna, jak i podmioty, które są korporacjami opartymi na pracy i zaangażowaniu wolontariuszy. Mowa oczywiście o Ochotniczych Strażach Pożarnych, których działalność członków oparta jest na zupełnej dobrowolności, wynikającej z jak najbardziej naturalnej ludzkiej potrzeby niesienia pomocy innym, w przypadku zagrożenia życia, zdrowia, mienia lub środowiska przed pożarem lub inną klęską żywiołową. Należy pamiętać, że działalność strażaków - ochotników - niesie za sobą znacznie szerszy wymiar społeczny. Często miejscowa remiza OSP jest jedynym miejscem spotkań społeczności lokalnej w celu rozwoju życia kulturalnego, sportowego czy towarzyskiego. Strażacy-ochotnicy są zwykle pomysłodawcami i wykonawcami wielu przedsięwzięć o charakterze gospodarczym czy estetyzacyjnym, czynnie angażują się w życie religijne miejscowych parafii i świetlic środowiskowych. W pełni realizuje się tu konstytucyjna zasada pomocniczości, której celem jest umacnianie uprawnień obywateli i ich wspólnot, poprzez zapewnienie wolności tworzenia i działania związków zawodowych, organizacji społeczno-zawodowych rolników, stowarzyszeń, ruchów obywatelskich, innych dobrowolnych zrzeszeń oraz fundacji (preambuła oraz art. 12 Konstytucji ).

Stąd też w Krajowym Systemie Ratowniczo–Gaśniczym występuje najwięcej, bo aż 3.565 jednostek ochotniczych straży pożarnych. Poza tym system ten współtworzą:
• 515 jednostek ratowniczo-gaśniczych PSP,
• 5 zakładowych straży pożarnych,
• 2 zakładowe służby ratownicze,
• 11 szpitali,
• 297 specjalistów krajowych z różnych dziedzin ratownictwa.

KSRG jest zorganizowany na trzech poziomach: 
- powiatowym, który tworzą następujące podmioty: komenda powiatowa (miejska) PSP, jednostki ochrony przeciwpożarowej mające siedzibę na obszarze powiatu włączone do systemu, 
- wojewódzkim, który tworzą następujące podmioty: komenda wojewódzka PSP, wydzielone siły i środki z poziomów powiatowych stanowiące wojewódzki odwód operacyjny, ośrodki szkolenia PSP, wojewódzki zespół do spraw ochrony przeciwpożarowej i ratownictwa oraz krajowa baza sprzętu specjalistycznego PSP, 
- krajowym, który tworzą następujące podmioty: Komenda Główna PSP, wydzielone siły i środki z wojewódzkich odwodów operacyjnych stanowiące centralny odwód operacyjny, szkoły PSP, krajowe bazy sprzętu specjalistycznego PSP oraz jednostki badawczo-rozwojowe ochrony przeciwpożarowej.

Komendant Główny PSP, wojewoda lub starosta, odpowiednio na obszarze kraju, województwa lub powiatu, określają zadania krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego, koordynują jego funkcjonowanie i kontrolują wykonywanie wynikających stąd zadań, a w sytuacjach nadzwyczajnych zagrożeń życia, zdrowia lub środowiska kierują tym systemem (art. 14 ust. 3 U.poż.). Na poziomie gminy odpowiedzialnym za koordynację funkcjonowania KSRG jest organ wykonawczy gminy (wójt, burmistrz, prezydent) w zakresie ustalonym przez wojewodę. Zadanie to może być wykonywane przy pomocy komendanta gminnego ochrony przeciwpożarowej, jeżeli komendant taki został zatrudniony przez wójta, albo przy pomocy komendanta gminnego związku ochotniczych straży pożarnych (art. 14 ust. 4 U.poż.).

Nadzór nad funkcjonowaniem krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego i systemu powiadamiania ratunkowego pełni naczelny organ administracji publicznej, tzn. Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji Publicznej (art. 12 U.poż.). Jemu przysługuje kompetencja określania w drodze rozporządzenia szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego (Dz. U. z 1999 r. Nr 111, poz. 1311), określania zakresu, szczegółowych warunków i trybu włączania jednostek ochrony przeciwpożarowej do krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego (Dz. U. z 1998 r. Nr 121, poz. 798, dalej R.swt.) oraz corocznego określania wysokości środków finansowych i ich podziału między jednostki ochrony przeciw pożarowej działające w ramach krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego. W 2008 r. na zapewnienie gotowości bojowej jednostek ochrony przeciwpożarowej, działających w ramach KSRG wyasygnowano kwotę 28.675.000 zł, z tego 28.610.978 zł przeznaczono dla ochotniczych straży pożarnych (Dz. U. z 2008 r. Nr 144, poz. 911). Projekt rozporządzenia ministra SWiA na 2009 rok przewiduje zwiększenie kwoty ogólnej do 35.054 tys. zł., w tym na utrzymanie OSP 34.987.290 zł.

Do systemu może być włączona jednostka, która posiada (por. § 2 ust. 1 R.swt.):
1) co najmniej dwa średnie lub ciężkie samochody pożarnicze,
2) wyszkolonych ratowników w liczbie zapewniającej pełną obsadę co najmniej dwóch samochodów pożarniczych,
3) skuteczny system łączności powiadamiania i alarmowania,
4) urządzenia łączności w sieci radiowej systemu na potrzeby działań ratowniczych.

Do systemu może być włączona także jednostka, która nie spełnia wyżej wymienionych warunków, jeśli jej działalność ma zastosowanie w warunkach przewidzianych w planie działań ratowniczych.

Ocenę warunków przeprowadza właściwy miejscowo komendant powiatowy (miejski) PSP.

Włączenie jednostki do systemu jest poprzedzone zawarciem porozumienia między właściwym komendantem powiatowym (miejskim) PSP, podmiotem tworzącym jednostkę oraz tą jednostką. Porozumienie określa w szczególności: siły i środki jednostki przewidziane do wykorzystania w systemie, zadania ratownicze przewidziane dla jednostki, wymaganą liczbę i poziom wyszkolenia ratowników, sposób utrzymania stanu gotowości jednostki do działań ratowniczych (w zakresie sprawności technicznej samochodów pożarniczych ich wyposażenia, przygotowania ratowników do działań, przebiegu alarmowania), sposoby alarmowania jednostki oraz warunki rozwiązania porozumienia. Komendant powiatowy przekazuje porozumienie właściwemu komendantowi wojewódzkiemu PSP, który następnie składa wniosek Komendantowi Głównemu PSP. Z kolei ten ostatni wydaje decyzję administracyjną o włączeniu jednostki do systemu. Podstawą prawną wydanej decyzji jest § 4 ust. 2 R.swt., upoważniający Komendanta Głównego PSP do wydania decyzji w sprawie włączenia jednostki do systemu. W tym wypadku Komendant Główny PSP jest organem administracji publicznej, któremu należy przypisać wszystkie cechy charakterystyczne dla organu, takie jak: wyodrębnienie organizacyjne, możliwość korzystania z władztwa administracyjnego oraz określone prawem kompetencje do rozstrzygania spraw administracyjnych. Komendant Główny, będąc centralnym organem administracji rządowej, posiada liczne prawnie określone zadania, w tym także zadania z zakresu kierowania Krajowym Systemem Ratowniczo-Gaśniczym, które określa art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej (tekst jedn.: Dz. U. z 2002 r. Nr 147, poz. 1230). Kierowanie KSRG obejmuje w szczególności: dysponowanie jednostkami KSRG na obszarze kraju, poprzez swoje stanowisko kierowania, ustalanie zbiorczego planu sieci jednostek KSRG, ustalanie planu rozmieszczania na obszarze kraju sprzętu specjalistycznego ramach KSRG, dysponowanie odwodami operacyjnymi i kierowanie ich siłami, dowodzenie działaniami ratowniczymi, których rozmiar lub zasięg przekracza możliwość sił ratowniczych województwa, organizowanie i kierowanie centralnymi odwodami operacyjnymi oraz analizowanie działań ratowniczych prowadzonych przez jednostki organizacyjne KSRG. Niewątpliwie, tak wydana decyzja administracyjna przez Komendanta Głównego rozstrzyga w sposób jednostronny i władczy sprawę administracyjną. Zgodnie z art. 127 § 3 k.p.a. decyzja ta jest ostateczna w administracyjnym toku instancji i nie przysługuje od niej odwołanie. Strona w terminie 14 dni od jej doręczenia, może zwrócić się do Komendanta Głównego PSP z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy.

Budżet państwa uczestniczy w kosztach funkcjonowania jednostek ochrony przeciwpożarowej. Zatem procedurę kończy złożenie, przez zarząd jednostki OSP wprowadzonej do systemu, wniosku, do Komendanta Głównego PSP o dofinansowanie jednostki z budżetu państwa na zapewnienie gotowości bojowej. Przyznane środki finansowe przekazywane są na rachunek bankowy urzędu gminy i rozliczane tak jak środki publiczne.



Przydatne materiały:

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.(Dz. U. z. Nr 78, poz. 483 ze zm.)