Osoba bezdomna od kilkunastu lat przebywała na terenie T, w marcu br. z uwagi na stan zdrowia (amputacja palców u stopy) osoba trafiła do schroniska prowadzonego przez stowarzyszenie. We wniosku i złożonym oświadczeniu stwierdziła, że chce przebywać w schronisku dla bezdomnych na terenie trójmiasta ponieważ w miejscu poprzedniego miejsca zamieszkania nie ma nikogo i gdzie mieszkać. Ostatnim miejscem zameldowania była gmina X.
Odpowiedź:
W przypadku osoby bezdomnej właściwą miejscowo jest gmina ostatniego miejsca zameldowania tej osoby na pobyt stały.
Uzasadnienie:
Zgodnie z art. 110 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej – dalej u.p.s., zadania pomocy społecznej w gminach wykonują jednostki organizacyjne – ośrodki pomocy społecznej.
Bezdomność jest jednym z powodów uzasadniających udzielenie pomocy społecznej (art. 7 pkt 3 u.p.s.). W myśl art. 6 pkt 8 u.p.s. za osobę bezdomną uważa się osobę niezamieszkującą w lokalu mieszkalnym w rozumieniu przepisów o ochronie praw lokatorów i mieszkaniowym zasobie gminy i niezameldowaną na pobyt stały, w rozumieniu przepisów o ewidencji ludności, a także osobę niezamieszkującą w lokalu mieszkalnym i zameldowaną na pobyt stały w lokalu, w którym nie ma możliwości zamieszkania. Udzielenie schronienia jest zadaniem własnym gminy o charakterze obowiązkowym (art. 17 ust. 1 pkt 3 u.p.s.).
Zgodnie z art. 101 ust. 2 u.p.s., w przypadku osoby bezdomnej właściwą miejscowo jest gmina ostatniego miejsca zameldowania tej osoby na pobyt stały. W art. 101 ust. 3 u.p.s. został określony wyjątek od tej zasady tj. w przypadkach szczególnie uzasadnionych sytuacją osobistą osoby ubiegającej się o świadczenie, w sprawach niecierpiących zwłoki (...) właściwa miejscowo jest gmina miejsca pobytu osoby ubiegającej się o świadczenie.
Przepisy u.p.s. nie zawierają przykładowego katalogu spraw niecierpiących zwłoki i sytuacji osobistych, które uzasadniają przyznanie świadczenia w miejscu pobytu, pozostawiając rozstrzygnięcie organom udzielającym pomocy społecznej. W praktyce to pracownicy OPS w miejscu pobytu osoby bezdomnej na podstawie uzyskanych informacji o jej sytuacji życiowej dokonują oceny, czy w danym przypadku zachodzą przesłanki niezwłocznego udzielenia świadczenia.
Praktyka wskazuje, że przeniesienie właściwości miejscowej z gminy ostatniego miejsca zameldowania na gminę miejsca pobytu występuje najczęściej w sytuacjach nagłych, mogących stanowić zagrożenia dla życia i zdrowia osoby ubiegającej się o świadczenie. Wówczas zgodnie z art. 101 ust. 7 u.p.s. gmina właściwa ze względu na miejsce zamieszkania albo na ostatnie miejsce zameldowania na pobyt stały jest obowiązana do zwrotu wydatków gminie, która przyznała świadczenia w miejscu pobytu.
W kontekście prawidłowego rozstrzygnięcia o właściwości miejscowej gminy Autorka przypomina, że w przypadku osób bezdomnych obowiązuje zasada określona w art. 101 ust. 2 u.p.s. (dla przypomnienia w przypadku osoby bezdomnej właściwą miejscowo jest gmina ostatniego miejsca zameldowania tej osoby na pobyt stały).
Wyjątek od powyższej reguły wynika z cytowanego art. 101 ust. 3 u.p.s., co oznacza, że gdy tylko ustaną przesłanki, na podstawie których świadczenie z pomocy społecznej zostało przyznane przez gminę miejsca pobytu osoby bezdomnej, to gmina ostatniego miejsca zameldowania na pobyt stały będzie właściwą miejscowo do udzielenia pomocy osobie bezdomnej.
Jeśliby doszło do sytuacji w której gmina właściwa ze względu na miejsce pobytu udzieliłaby pomocy ze względu na szczególnie uzasadnioną sytuację osobistą osoby ubiegającej się o świadczenie, w sprawach niecierpiących zwłoki, to gmina właściwa ze względu na miejsce zamieszkania albo na ostatnie miejsce zameldowania na pobyt stały byłaby obowiązana do zwrotu wydatków gminie, która przyznała świadczenia w miejscu pobytu zgodnie z cytowanym art. 101 ust. 7 u.p.s.
