Gmina odpowiedzialna jest za zobowiązania likwidowanej szkoły podstawowej (II UK 416/08)

Podstaw odpowiedzialności gminnej jednostki samorządu terytorialnego za zobowiązania składkowe utworzonej przez nią jednostki organizacyjnej należy w pierwszej kolejności poszukiwać w akcie prawnym regulującym ustrój gminy, a więc w ustawieo samorządzie gminnym, a nie w ustawie z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych (jednolity tekst: Dz. U. z 2003 r. Nr 15, poz. 148 ze zm.; obowiązującej do 31 grudnia 2005 r.).

Rada miejska podjęła uchwałę o stopniowej likwidacji szkoły podstawowej, będącej jednostką organizacyjną gminy. Szkoła została zlikwidowana w 2003 r., a jej wyposażenie zostało rozdysponowane przez gminę po upływie roku do innych placówek. ZUS wezwał burmistrza do zapłaty za likwidowaną szkołę składek z tytułu ubezpieczeń społecznych, ubezpieczenia zdrowotnego, na Funduszu Pracy oraz Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, wskazując jako podstawę prawną dochodzenia należności art. 19 ust. 5 ustawy z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych. W związku z odmową zapłaty, na podstawie tytułów wykonawczych z dnia 11 sierpnia 2005 r., została wszczęta egzekucja administracyjna przeciwko gminie. Tytuły egzekucyjne wystawiono pomimo braku decyzji w przedmiocie ustalenia odpowiedzialności gminy za zobowiązania po zlikwidowanej placówce. Gmina skierowała zarzuty w sprawie prowadzonej egzekucji, wnosząc o jej umorzenie oraz zwolnienie spod egzekucji jej rachunku bankowego.

Sąd Okręgowy zmienił decyzję ZUS uznając, że gmina nie ponosi odpowiedzialności za zadłużenie z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne po zlikwidowanej szkole podstawowej. Sąd pierwszej instancji podkreślił, że obowiązująca w dacie zakończenia likwidacji szkoły ustawa z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych regulowała kwestię zobowiązań zlikwidowanych jednostek organizacyjno-prawnych sektora finansów publicznych jedynie w stosunku do zakładów budżetowych. Zgodnie z art. 19 ust. 5 ustawa z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych, należności i zobowiązania zlikwidowanego zakładu budżetowego przejmuje organ, który go zlikwidował. W odniesieniu do jednostek budżetowych ustawodawca nie skonstruował tożsamej regulacji. Obarczenie organu zobowiązaniami jakiejkolwiek zlikwidowanej jednostki w każdym przypadku uzależnione jest od istnienia normy prawnej, która przewidywałaby taką odpowiedzialność. W konsekwencji niemożliwe jest obarczenie jednostki samorządu terytorialnego zobowiązaniami zlikwidowanej jednostki budżetowej, gdyż brak jest w przepisach regulacji prawnej, która by na to pozwalała.

SN rozpatrując skargę, podkreślił, iż zlikwidowana w 2003 r. szkoła podstawowa była jednostką organizacyjną gminy, posiadającą status jednostki budżetowej. A zatem podstaw odpowiedzialności (lub ich braku) jednostki samorządu terytorialnego za zobowiązania utworzonej przez nią jednostki organizacyjnej należałoby w pierwszej kolejności poszukiwać w akcie prawnym rangi ustawowej regulującym ustrój gminy, a więc w ustawie o samorządzie gminnym . Ustawa ta stanowi, że gmina wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym i na swoją odpowiedzialność oraz posiada osobowość prawną (art. 2 ust. 1 i 2), jej zadania własne obejmują między innymi edukację publiczną (art. 7 ust. 1 pkt 8), a w celu wykonywania zadań może tworzyć jednostki organizacyjne (art. 9 ust. 1). Jednostki te - jeżeli odpowiadają kryteriom określonym w art. 18 ust. 1 i art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych - posiadają status jednostki budżetowej albo zakładu budżetowego (art. 5 ust. 2 tej ustawy). Ich cechą jest między innymi brak osobowości prawnej, co wynika także z art. 5 pkt 11 ustawy o finansach publicznych, zaliczającego do sektora finansów publicznych również państwowe i samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, banków i spółek prawa handlowego. Oznacza to, że gminne jednostki budżetowe działają w ramach osobowości prawnej gminy, a to przesądza o odpowiedzialności za zobowiązania.

W opinii SN Sąd drugiej instancji winien rozważyć czy odpowiedzialność gminy za zobowiązania samorządowej jednostki budżetowej mogłaby wynikać już tylko z art. 49 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym , zgodnie z którym gmina nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania innych gminnych osób prawnych, a te nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania gminy. Rozważenia wymaga więc zarówno czy - a contrario - gmina ponosi odpowiedzialność za zobowiązania swojej jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, jak i to czy zobowiązania tej jednostki są w istocie zobowiązaniami gminy, jak wywodzi skarżący.

Przydatne materiały:
Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zm.)