WSA: Wyciszenie dzwonnicy kościelnej nie narusza Konkordatu

Zastosowanie się do powszechnie obowiązujących norm hałasu nie narusza prawa do wolności religijnej, ani też nie wyłącza wolności sprawowania kultu – orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu. A zatem dzwony kościelne na terenie miasta nie mogą emitować trzy razy dziennie hałasu ponad dopuszczalne normy. Teraz parafia musi dzwonić ciszej.

Wojewódzki Sąd Administracyjny oddalił skargę parafii na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego. Skarga dotyczyła dopuszczalnych poziomów hałasu emitowanego z dzwonnicy kościelnej na terenie podlegającym ochronie akustycznej.

Z kolei Samorządowe Kolegium Odwoławcze utrzymało w mocy decyzję wydaną z upoważnienia Starosty. Decyzja SKO jest wynikiem następująco ukształtowanego postępowania.
Wskutek skargi na uciążliwość hałasów pochodzących od dzwonów kościelnych, starosta wszczął postępowanie administracyjne, które umorzył, kierując się art. 115 a ust. 2 ustawy Prawo ochrony środowiska oraz regulacjami konstytucyjnymi dotyczącymi wolności sumienia i religii. W wyniku wniesionego odwołania SKO uchyliło decyzję starosty, przekazując mu sprawę do ponownego rozpoznania.

Dzwony oznajmiały południe

W ponownie przeprowadzonym postępowaniu starosta dokonał oględzin dla weryfikacji informacji o nadmiernej głośności dzwonnicy. Przede wszystkim dzwony dzwoniły codziennie o godz. 12, bez związku z jakąkolwiek formą liturgii. 
Starosta ustalił, że przed budynkiem kościoła znajduje się dzwonnica z czterema dzwonami mechanicznymi, różnej wielkości, sterowanymi elektrycznie. Przedstawiciel parafii wskazał, że msze odbywają się w dni powszednie o godz. 7 i 18, w niedzielę i święta w g. 7, 9, 12, 19, a w roku szkolnym dodatkowo o 10.30. Dzwony biją codziennie trzykrotnie, tj. w dni powszednie o g. 6.30, 12, 17.30, natomiast w niedziele i święta o g. 6.30, 12, 18.30 przez minutę.
Organ I instancji powołał biegłego do dokonania stosownych pomiarów emisji hałasu, z którego wynikało, że poziom hałasu wyniósł 63.1 dB, co przekracza normy 50 dB.
Starosta zobowiązał więc parafię do ograniczenia negatywnego oddziaływania na środowisko, jakie powoduje instalacja, w terminie 30 dni.

Zobacz procedurę w LEX: Wydanie decyzji o dopuszczalnym poziomie hałasu >

Bicie w dzwony to kult religijny

W odwołaniu od decyzji organu I instancji reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika parafia zarzuciła naruszenie art. 115a Prawa ochrony środowiska. Wskazywała, że działanie dzwonów powiązane jest ze sprawowaniem kultu religijnego, tym samym wyłączona jest więc możliwość ograniczania funkcjonowania dzwonów i emisji dźwięku. Zatem bicie dzwonów o g. 12 podlega zwolnieniom określonym w powyższym przepisie, gdyż stanowi uroczystość związaną z kultem religijnym.
Parafia zwróciła się o uchylenie zaskarżonej decyzji i umorzenie postępowania.
Kolegium przywołało przepisy art. 115 i art. 156 Prawa ochrony środowiska (Poś). Stanowią one, że zabrania się używania instalacji lub urządzeń nagłaśniających na publicznie dostępnych terenach miast, terenach zabudowanych oraz tych przeznaczonych na cele rekreacyjno-wypoczynkowe. Przepisu nie stosuje się do okazjonalnych uroczystości oraz uroczystości i imprez związanych z kultem religijnym, imprez sportowych, handlowych, rozrywkowych i innych legalnych zgromadzeń, a także podawania do publicznej wiadomości informacji i komunikatów służących bezpieczeństwu publicznemu.

Czytaj też w LEX: Postępowanie w sprawie ustalenia dopuszczalnego poziomu hałasu >

Zdaniem Kolegium prawidłowe było przyjęcie przez starostę, że bicie dzwonów o godz. 12 w dni powszednie nie wynika ze sprawowania kultu religijnego w postaci formy liturgii - nabożeństwa, obrządku, uroczystości kościelnej. Skoro dzwony biją codziennie trzykrotnie, to nie ma zastosowania art. 156 Poś, a konkretnie wyjątek z tego przepisu, wyłączający uroczystości i imprezy związane z kultem religijnym od zakazu używania instalacji lub urządzeń nagłaśniających na publicznie dostępnych terenach miast.
Wobec tego parafia  zwróciła się  o wstrzymanie wykonania zaskarżonej decyzji. W rozwinięciu skargi zanegowano kwalifikowanie kościoła jako zakładu.  Skarżąca nie zgodziła się, że przepisy Prawa ochrony środowiska o ograniczeniu hałasu stosuje się także wobec dźwięku dzwonów kościelnych. Według parafii nietrafne jest stanowisko SKO opierające się na wąskim rozumieniu kultu religijnego, które trzeba także rozszerzać na nawoływanie do modlitwy. Bicie w dzwony, jak twierdzi skarżący, stanowi uroczystość religijną związaną z kultem religijnym, którego praktykowanie zapewnia Konstytucja i regulacje międzynarodowe, w tym Konkordat.
W odpowiedzi na skargę Kolegium podtrzymało swoje stanowisko i wniosło o jej oddalenie. Podkreśliło, że gwarancje swobody kultu religijnego należy realizować w ramach obowiązującego prawa, w tym norm dotyczących hałasu. Bicie w dzwony codziennie o g. 12 w dni powszednie nie wynika ze sprawowania kultu religijnego w postaci jakiejkolwiek formy liturgii.

Czytaj też w LEX: Egzekucja właściwego poziomu hałasu >

Oddalenie skargi parafii przez sąd

Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu uznał, że skarga nie okazała się zasadna.
Podstawę wydanego w sprawie rozstrzygnięcia stanowił art. 115a ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska. Przepis stanowi: w przypadku stwierdzenia przez organ ochrony środowiska, na podstawie pomiarów własnych lub pomiarów podmiotu obowiązanego do ich prowadzenia, że poza zakładem, w wyniku jego działalności, są przekroczone dopuszczalne poziomy hałasu, organ ten wydaje decyzję o dopuszczalnym poziomie hałasu. 
Nie było kwestią sporną, że dopuszczalny poziom hałasu został przekroczony. Konsekwencją takiego ustalenia jest wydanie decyzji o dopuszczalnym poziomie hałasu. Wydanie takiej decyzji nie zależy od uznania organu, ale jest jego obowiązkiem, który organ zobligowany jest wykonać, w przypadku stwierdzenia naruszenia dopuszczalnych poziomów hałasu.

Dzwonnica to zakład emitujący hałas

Realia sprawy pokazują, że źródłem hałasu jest dzwonnica kościelna, znajdująca się na terenie kościoła – wskazał WSA. Dzwonnica wraz z umieszczonymi w niej dzwonami niewątpliwie jest stacjonarnym urządzeniem technicznym – stwierdził sąd. Jeżeli nie sposób zaprzeczyć, że celem dzwonnicy jest wydawanie dźwięków (a więc wprowadzanie do środowiska hałasu), a cechą instalacji jest możliwość spowodowania emisji, czyli także tworzenia hałasu, to dzwonnica jest instalacją w rozumieniu Poś.
Mieliśmy więc w sprawie do czynienia z zakładem, którego działalność powoduje, poza jego terenem, przekroczenie dopuszczalnych poziomów hałasu.

Konkordat i Konstytucja nie naruszone

Zarzuty skargi naruszenia przepisów Konstytucji w zakresie wolności religijnych oraz przepisów Konkordatu między Stolicą Apostolską a Rzeczpospolitą Polską podpisanego w 28 lipca 1993 r. nie są zasadne. Zastosowanie się do powszechnie obowiązujących norm hałasu nie narusza prawa do wolności religijnej (art. 53 Konstytucji RP, art. 5 Konkordatu), ani też nie wyłącza wolności sprawowania kultu (art. 8 Konkordatu). Trzeba też zauważyć, że art. 8 ust. 2 Konkordatu stanowi o organizowaniu kultu religijnego z zachowaniem odpowiednich przepisów prawa polskiego, co przemawia za tym, że nie jest zwolniona z przestrzegania powszechnie obowiązujących przepisów prawnych, w tym przepisów o ochronie środowiska. Należy też powołać art. 24 Konkordatu, z którego wynika, że prawo Kościoła do budowy obiektów sakralnych ograniczone jest powszechnie obowiązującymi w tym zakresie przepisami prawa polskiego. 

Wyrok WSA we Wrocławiu z 17 sierpnia 2023 r., sygnatura akt II SA/Wr 91/23 r.