Gmina może wspierać działalność administracji rządowej tylko w takich wypadkach, gdy wyraźnie dopuszczają to ustawy. W dysponowaniu środkami publicznymi obowiązuje koronna zasada, że mogą być one przeznaczana wyłącznie na takie cele określone prawem. Wyrazem tej zasady jest art. 216 ust. 2 ustawy o finansach publicznych , w myśl którego:
Wydatki budżetu jednostki samorządu terytorialnego są przeznaczone na realizację zadań określonych w odrębnych przepisach, a w szczególności na:
1) zadania własne jednostek samorządu terytorialnego;
2) zadania z zakresu administracji rządowej i inne zadania zlecone ustawami jednostkom samorządu terytorialnego;
3) zadania przejęte przez jednostki samorządu terytorialnego do realizacji w drodze umowy lub porozumienia;
4) zadania realizowane wspólnie z innymi jednostkami samorządu terytorialnego;
5) pomoc rzeczową lub finansową dla innych jednostek samorządu terytorialnego, określoną odrębną uchwałą przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego;
6) programy finansowane z udziałem środków UE i zagranicznych.
Gmina może (a nawet musi) finansować zadania z zakresu administracji rządowej tylko wówczas, gdy są to zadania zlecone gminie do realizacji w drodze ustawy lub przejęte do realizacji w drodze umowy lub porozumienia. W takich przypadkach dopuszczalne jest wydawanie z budżetu gminy na te zadania więcej pieniędzy niż gmina otrzymuje środków z budżetu państwa na realizację zleconych lub przejętych zadań.
Dofinansowywanie działalności organów administracji rządowej lub innych podmiotów państwowych z budżetu jednostki samorządu terytorialnego jest generalnie zabronione. To samo dotyczy przekazywania składników majątkowych, które przecież zostały zakupione za środki budżetowe. Nabywanie składników majątkowych też następuje ze środków budżetowych.
Jednak istnieją szczególne przepisy dopuszczające wspieranie przez samorząd terytorialny niektórych instytucji rządowych, na przykład:
1) art. 13 ust. 3, 4 i 4a ustawie z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. z 2007 r. Nr 43, poz. 277, z późn. zm.) – zezwalają na przekazywanie przez jednostki samorządu terytorialnego środków na pokrycie wydatków inwestycyjnych, modernizacyjnych lub remontowych oraz kosztów utrzymania i funkcjonowania jednostek organizacyjnych Policji, a także zakupu niezbędnych dla ich potrzeb towarów i usług, na pokrycie kosztów etatów w rewirach dzielnicowych i posterunkach policji oraz na rekompensatę za ponadwymiarowy czas służby i nagrody za osiągnięcia w służbie policjantów służby prewencyjnej;
2) art. 8a ust. 1 ustawy z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej (Dz. U. z 2011 r. Nr 116, poz. 675 z późn. zm.) – dopuszcza, aby jednostki samorządu terytorialnego, uczestniczyły w pokrywaniu wydatków inwestycyjnych, modernizacyjnych lub remontowych oraz kosztów utrzymania i funkcjonowania jednostek organizacyjnych Straży Granicznej, a także zakupu niezbędnych dla ich potrzeb towarów i usług;
3) art. 19b ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej (Dz. U. z 2009 r. Nr 12, poz. 68, z późn. zm.) – gmina powiat i samorząd województwa mogą uczestniczyć w pokrywaniu części kosztów funkcjonowania Państwowej Straży Pożarnej;
4) art. 94 ust. 6 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 164, poz. 1365 ze zm.) - uczelnia może otrzymywać środki finansowe z budżetów jednostek samorządu terytorialnego lub ich związków;
5) art. 79 ust. 1c ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm.) - jednostki samorządu terytorialnego mogą planować w swoich budżetach wydatki, w tym wydatki inwestycyjne, na rzecz szkół i placówek artystycznych prowadzonych przez ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego;
6) art. 115 ust. 3 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. nr 112, poz. 654) – dopuszcza przyznawanie przez jednostki samorządu terytorialnego dotacji podmiotom prowadzącym działalność leczniczą na:
a) realizację zadań w zakresie programów zdrowotnych i promocji zdrowia, w tym na zakup aparatury i sprzętu medycznego oraz wykonanie innych inwestycji koniecznych do realizacji tych zadań;
b) remonty;
c) inne niż określone w pkt 1 inwestycje, w tym zakup aparatury i sprzętu medycznego;
d) realizację projektów finansowanych z udziałem środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej lub niepodlegających zwrotowi środków z pomocy udzielanej przez państwa członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA), lub innych niż wymienione środków pochodzących ze źródeł zagranicznych niepodlegających zwrotowi na zasadach określonych w odrębnych przepisach;
e) cele określone w odrębnych przepisach oraz umowach międzynarodowych;
f) realizację programów wieloletnich.
Być może to nie wszystkie przepisy zezwalające jednostkom samorządu terytorialnego dofinansowywanie administracji rządowej i innych instytucji realizujących zadania rządowe. Przepisów tych nie można interpretować rozszerzająco; jako wyjątki od generalnej zasady podlegają ścisłej interpretacji. Należy też przestrzegać trybu przekazania środków określonego w poszczególnych przepisach. Najczęściej wymagane jest zawarcie umowy lub porozumienia określającego przeznaczenie środków i sposób ich rozliczenia. Przekazanie środków finansowych jednostki samorządu terytorialnego na rzecz instytucji rządowej zawsze wymaga wyraźnej podstawy ustawowej.
Przydatne materiały:
Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1240 ze zm.)
Ustawie z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. z 2007 r. Nr 43, poz. 277, z późn. zm.)
Ustawa z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej (Dz. U. z 2011 r. Nr 116, poz. 675 z późn. zm.)
Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej (Dz. U. z 2009 r. Nr 12, poz. 68, z późn. zm.)
Ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 164, poz. 1365 ze zm.)
Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm.)
Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. nr 112, poz. 654)