Podwyżki dotacji celowej na obsługę dodatku osłonowego domagały się samorządy. Zgodnie z art. 4 ust. 1 i 2 ustawy o dodatku osłonowym, gminy otrzymują dotacje celowe z budżetu państwa na pokrycie wypłat dodatku osłonowego przewidziane na poziomie 2 proc. łącznej kwoty dotacji wypłaconej gminie. Samorządowcy argumentowali jednak, że koszty administracyjne związane z obsługą tych wypłat są niewystarczające do pokrycia rzeczywistych wydatków: wynagrodzenia, zakup licencji do systemów informatycznych, druki, a także koszty usług pocztowych, bankowych i szkoleń dla pracowników. A także pokrycia kosztów administracyjnych w przypadkach wydawania decyzji odmownych, co generuje dodatkowe obciążenie dla budżetów gmin.
Miłosz Motyka wiceminister klimatu i środowiska w odpowiedzi na interpelację poselską Katarzyny Osos wyjaśnia, że rząd nie dosypie pieniędzy samorządom na obsługę dodatku osłonowego. Uzasadnia, że kwota dotacji celowej została określona na poziomie 2 proc. już w ustawie z 17 grudnia 2021 r. o dodatku osłonowym. Ponadto okres funkcjonowania dodatku osłonowego kończy się: przyjmowanie wniosków zakończono 30 kwietnia, a wypłata dodatków osłonowych zostanie zakończona z dniem 30 czerwca br.
- Wprowadzanie jakichkolwiek zmian legislacyjnych nie byłoby już możliwe. Dotacje celowe na wypłatę niniejszego świadczenia zostały już bowiem w głównej mierze rozdysponowane między podmioty realizujące to zadanie – wyjaśnia wiceminister.
Uzasadnia, że Sejm przyjmując ustawę poselską z 7 grudnia 2023 r., przywracającą dodatek wyszedł z założenia, że gminy i ośrodki obsługujące wypłatę tych świadczeń, nabyły doświadczenie i narzędzia informatyczne do realizacji wypłaty podobnych świadczeń. Wysokość dotacji dla gmin na poziomie 2 proc., została wówczas utrzymana, gdyż był to poziom przyjęty w innych ustawach i stosowany przy wprowadzaniu kolejnych świadczeń socjalnych realizowanych przez jednostki samorządu terytorialnego jako zadanie zlecone, w tym dodatku energetycznego, dodatku węglowego, czy dodatku do innych źródeł ciepła jak drewno, biomasa czy pellet.
Resort zauważa też, że przyznanie dodatków nie wymaga wydania decyzji administracyjnej – informację o przyznaniu dodatku wnioskodawca może uzyskać na podany we wniosku adres poczty e-mail, bądź osobiście w swojej gminie. Dodatek można też wypłacić na wskazany przez wnioskodawcę numer rachunku bankowego (właścicielem rachunku może być osoba trzecia), czy też możliwości składania wniosków drogą elektroniczną.
- Niezależnie od powyższego, w wyniku dalszego dialogu ze stroną samorządową, rozumiejąc wzrastające obciążenie placówek pomocy społecznej, rząd zdecydował w projekcie ustawy o bonie energetycznym oraz o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia cen energii elektrycznej, gazu ziemnego i ciepła systemowego, przyjętym 7 maja br., o podwyższeniu o połowę, do 3 proc. kwoty dotacji, kosztów wypłaty nowego świadczenia, zastępującego dodatek osłonowy – bonu energetycznego - informuje wiceminister.
Dodatek oparty na kryterium dochodowym
Pomysł przywrócenia w 2024 roku dodatku osłonowego grupa posłów z klubów Polska 2050 - Trzecia Droga oraz Koalicja Obywatelska zawarła w uchwalonej 7 grudnia br. ustawie o zmianie ustaw w celu wsparcia odbiorców energii elektrycznej, paliw gazowych i ciepła oraz niektórych innych ustaw. Ustawa normuje, że dodatek osłonowy przyznawany będzie za okres od 1 stycznia do 30 czerwca 2024 r. Nadal przysługuje osobom, które spełnią określone kryterium dochodu:
- w gospodarstwie domowym jednoosobowym, w którym wysokość przeciętnego miesięcznego dochodu w rozumieniu art. 3 pkt 1 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych nie przekracza kwoty 2100 zł oraz
- osobie w gospodarstwie domowym wieloosobowym, w którym wysokość tak rozumianego przeciętnego miesięcznego dochodu nie przekracza kwoty 1500 zł na osobę.
W przypadku, gdy wysokość przeciętnego miesięcznego dochodu na osobę przekracza powyższą kwotę, dodatek obowiązuje tzw. zasada złotówka za złotówkę. Oznacza to, że wypłaca się dodatek w wysokości różnicy między kwotą dodatku osłonowego a kwotą, o którą został przekroczony przeciętny miesięczny dochód w rozumieniu art. 3 pkt 1 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych na osobę. I tu - uwaga, w przypadku, gdy wysokość dodatku osłonowego, ustalona zgodnie z tymi zasadami, jest niższa niż 20 zł, dodatek ten nie przysługuje.
Wysokość przeciętnego miesięcznego dochodu w gospodarstwie domowym ustalana będzie na podstawie dochodów osiągniętych w 2022 roku. Nie trzeba przedstawiać w gminie zaświadczeń o rocznych dochodach. Dotyczy to zarówno wniosku w wersji papierowej, jak i elektronicznej. Informacje podawane we wniosku o dodatek osłonowy są oświadczeniem wnioskodawcy składanym pod rygorem świadomości odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia. Dodatek osłonowy ma charakter świadczenia rodzinnego – nie jest objęty podatkiem dochodowym, ani nie podlega egzekucji.
Wysokość dodatku osłonowego
Dodatek osłonowy w 2024 roku wyniesie:
- 228,80 zł dla gospodarstwa domowego jednoosobowego,
- 343,20 zł dla gospodarstwa domowego składającego się z 2 – 3 osób,
- 486,20 zł dla gospodarstwa domowego składającego się z 4 – 5 osób,
- 657,80 zł dla gospodarstwa domowego składającego się z co najmniej 6 osób.
Dodatek podwyższony przysługuje osobom opalającym domy węglem, jeśli źródło ogrzewania gospodarstwa domowego zostało zgłoszone do Centralnej Ewidencji Emisyjności Budynków. Wynosić będzie:
- 286 zł dla gospodarstwa domowego jednoosobowego,
- 429 zł dla gospodarstwa domowego składającego się z 2 – 3 osób,
- 607,75 zł dla gospodarstwa domowego składającego się z 4 -5 osób,
- 822,25 zł dla gospodarstwa domowego składającego się z co najmniej 6 osób.
Gdzie złożyć wniosek
Wniosek składa się w gminie właściwej ze względu na miejsce zamieszkania (w praktyce wnioski obsługują gminne lub miejskie ośrodki pomocy społecznej), w terminie do 30 kwietnia 2024 r. Wnioski złożone po tym terminie nie będą rozpoznawane. Dodatek osłonowy ma być wypłacany jednorazowo w terminie do 30 czerwca 2024 r. Wniosek można złożyć za pomocą środków komunikacji elektronicznej opatrzonym podpisem elektronicznym lub uwierzytelnionym przez profil zaufany.
Przyznanie dodatku osłonowego nie wymaga wydania przez wójta, burmistrza czy prezydenta decyzji. O tym, że wnioskodawca otrzymał zasiłek organ tylko poinformuje. Dopiero odmowa przyznania dodatku osłonowego, uchylenie lub zmiana tego prawa następuje w formie decyzji.
Kto z domowników może złożyć wniosek
Ministerstwo Klimatu wyjaśnia, że w przypadku gdy wniosek o wypłatę dodatku osłonowego dla gospodarstwa domowego wieloosobowego złożyła więcej niż jedna osoba, dodatek przyznawany jest wnioskodawcy, który złożył taki wniosek jako pierwszy (art. 2 ust. 2 ustawy). Nie wyklucza to możliwości przyznania dodatku osłonowego więcej niż jednemu mieszkańcowi danego budynku. Jeden budynek może bowiem być zamieszkiwany przez więcej niż jedno gospodarstwo domowe (zarówno wieloosobowe, jak i jednoosobowe). Kwestia ta jest ustalana na podstawie m.in. takich kryteriów jak wspólne zamieszkiwanie, gospodarowanie, pozostawanie w faktycznym związku).
Istotne jest, że jedna osoba może wchodzić w skład tylko jednego gospodarstwa domowego. W związku z tym, jedna osoba nie może wchodzić w skład kilku gospodarstw domowych – np. jedno dziecko może zostać wpisane jako członek tylko jednego gospodarstwa domowego.
Dodatek osłonowy a najem
Najem mieszkania (odpłatny, nieodpłatny) nie wyklucza możliwości ubiegania się o dodatek osłonowy w danej gminie, w przypadku gdy zamieszkiwanie w wynajmowanym mieszkaniu na terenie danej gminy wiąże się z zaspokajaniem codziennych potrzeb życiowych danej osoby w mieszkaniu faktycznie zajmowanym, stanowiącym centrum życia domowego w danym okresie, a w szczególności nocowania, stołowania się i wypoczynku po pracy czy nauce. Istotne w tym przypadku jest wykazanie faktycznego zamieszkiwania w danym miejscu – na obszarze gminy, do której składa się wniosek o wypłatę dodatku osłonowego.
Członkowie gospodarstwa przebywający czasowo poza miejscem zamieszkania
W zakresie członków gospodarstwa domowego przebywających z jakichś przyczyn poza tym gospodarstwem (np. za granicą), ale nadal wchodzących w jego skład, wnioskodawca może wskazać ich we wniosku. Czas pobytu członków gospodarstwa poza miejscem zamieszkania nie ma znaczenia.
Data 30 kwietnia pułapką
Choć ustawa o dodatku osłonowym wskazuje, że wnioski można składać do 30 kwietnia 2024 r., to dla wielu mieszkańców termin ten może okazać się pułapką. Datą złożenia wniosku jest bowiem data jego wpływu do organu. Rząd uznał jednak, że nie ma potrzeby doprecyzowania tej kwestii. A już podczas rozpoznawania poprzednich wniosków, właśnie z tego powodu wielu mieszkańców zostało pozbawionych świadczeń.
Na etapie opiniowania rozporządzenie ministra klimatu i środowiska ustalające nowy wzór wniosku o wypłatę dodatku osłonowego.rozporządzenia strona samorządowa apelowała, aby ministerstwo doprecyzowało we wniosku termin dostarczenia przez mieszkańca wniosku do gminy. Samorządowcy tłumaczą, podpierając się wcześniejszymi doświadczeniami, że skoro ustawa wskazuje, że wniosku można składać do 30 kwietnia, to mieszkańcy myślą, że analogicznie jak w przypadku składania deklaracji podatkowej, liczy się data wysłania wniosku. Tymczasem w przypadku dodatku osłonowego (jak i węglowego) obowiązuje art. 61 par. 3 Kodeksu postępowania administracyjnego, który mówi, że „Datą wszczęcia postępowania na żądanie strony jest dzień doręczenia żądania organowi administracji publicznej.”
- Mieszkańcy, nie znając tego przepisu i składając wniosek po czasie, pozbawiają się możliwości otrzymania dodatku. Potem jednak odwołują się od decyzji wójta, burmistrza, prezydenta miasta, angażując na dużą skalę urzędników samorządowych, Samorządowe Kolegia Odwoławcze i sądy administracyjne. Tymczasem po przejściu całej ścieżki proceduralnej dowiadują się, że dodatku nie otrzymają ze względu na jednoznaczny zapis w KPA – wskazuje Marek Wójcik, legislator Związku Miast Polskich, sekretarz strony samorządowej Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego.
Samorządowcy proponowali, aby uzupełnić I część wniosku o zapis: „Data złożenia wniosku o wypłatę dodatku osłonowego to data wpływu wniosku do organu." Ministerstwo nie zgodziło się na taką propozycję, wskazując, że taki zapis byłby nadmiarowy.
Dodatek będzie kosztować 2,5 mld zł
Dodatek osłonowy wprowadzony ustawą z 17 grudnia 2021 r. był pierwszym świadczeniem, które prowadził rząd Zjednoczonej Prawicy i które zapoczątkowało w 2022 r. serię innych dodatków m.in. węglowego, gazowego, elektrycznego. Skorzystało z niego ponad 7 mln rodzin. Budżet państwa wydał na obsługę dodatków 5,2 mld zł. Obsługa dodatków wywołała masę problemów w gminach, związanych z niejasnością przepisów. Pisaliśmy o tym m.in w tekście: Dodatek osłonowy wypłacany bez weryfikacji - dostaje kto chce. W tym roku wypłata dodatku kosztować będzie Skarb Państwa w 2024 r – 2,3 mld zł, w następnym roku 200 mln zł.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
