Czasowe ograniczenie prawa do złożenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej zostało wprowadzone rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 27 marca 2025 r. na podstawie art. 33a ust. 5 ustawy z 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Rozporządzenie wprowadza czasowe ograniczenie prawa do złożenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej na granicy państwowej z Republiką Białorusi, które będzie obowiązywać przez 60 dni.

Urząd do Spraw Cudzoziemców przypomina, że w ustawie z 21 lutego 2025 r. o zmianie ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej zostały określone łączne przesłanki czasowego ograniczenia prawa do złożenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej:

  1. ma miejsce instrumentalizacja (w znaczeniu przyjętym w art. 2 pkt 6a ustawy);
  2. działania podejmowane w ramach instrumentalizacji stanowią poważne i rzeczywiste zagrożenie dla bezpieczeństwa państwa lub społeczeństwa;
  3. wprowadzenie tego ograniczenia jest niezbędne dla wyeliminowania zagrożenia dla bezpieczeństwa lub społeczeństwa, a inne środki nie są wystarczające do jego wyeliminowania.

Przeczytaj także: Zawieszenie prawa do azylu budzi wątpliwości co do zgodności z Konstytucją

Czasowe ograniczenie może być przedłużone

Okres, na jaki można wprowadzić w drodze rozporządzenia Rady Ministrów czasowe ograniczenie prawa do złożenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej, nie może przekraczać 60 dni. W przypadku, gdyby nie ustały przyczyny wprowadzenia tego ograniczenia, okres jego obowiązywania może być przedłużony na czas oznaczony, nie dłuższy niż 60 dni, po wyrażeniu przez Sejm zgody na to przedłużenie. Przedłużenie również będzie następować w drodze rozporządzenia Rady Ministrów.

W przypadku gdyby ustały przyczyny wprowadzenia czasowego ograniczenia prawa do złożenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej przed upływem okresu, na jaki ograniczenie to zostało wprowadzone, będzie ono mogło zostać zniesione na całym odcinku granicy, na którym jest stosowane, albo na jego części. Wcześniejsze zniesienie czasowego ograniczenia również będzie następowało w drodze rozporządzenia Rady Ministrów.

Istotą czasowego ograniczenia prawa do złożenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej jest to, że w czasie i miejscu jego stosowania organ Straży Granicznej nie będzie przyjmował wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej. W tym czasie i miejscu nie będzie również stosowany przepis art. 28 ustawy o udzielaniu ochrony dotyczący deklaracji zamiaru złożenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej.

Kto jednak może złożyć wniosek?

Czasowe ograniczenie prawa do złożenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej nie będzie jednak obejmować wszystkich osób występujących z takim wnioskiem. Nowe przepisy przewidują, że pomimo stosowania ograniczenia w danym czasie i miejscu, wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej będzie przyjmowany przez organ Straży Granicznej od cudzoziemca będącego:

  1. małoletnim bez opieki
  2. kobietą ciężarną;
  3. osobą, która może wymagać szczególnego traktowania, w szczególności ze względu na swój wiek lub stan zdrowia;
  4. osobą, wobec której zachodzą okoliczności, które w ocenie organu Straży Granicznej jednoznacznie świadczą, że jest ona zagrożona rzeczywistym ryzykiem doznania poważnej krzywdy w państwie, z którego przybyła bezpośrednio na terytorium Polski;
  5. obywatelem państwa stosującego instrumentalizację, z którego terytorium cudzoziemcy przybywają do Polski.

Gdyby cudzoziemiec, który byłby objęty co najmniej jednym z powyższych wyjątków, dopuściłby się zachowania, w związku z którym konieczne byłoby użycie lub zastosowanie wobec niego środków przymusu bezpośredniego, użycie broni lub innego uzbrojenia bezpośrednio po tym, jak przekroczył albo usiłował przekroczyć granicę z użyciem przemocy i we współdziałaniu z innymi osobami, to wyjątki te nie będą stosowane i wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej nie zostanie przyjęty.

 

Wzrost prób nielegalnego przekroczenia granicy

MSWiA uzasadniając wprowadzenie czasowego ograniczenia uzasadniło, to gwałtownym wzrost liczby podejmowanych prób nielegalnego przekroczenia polsko-białoruskiej granicy. Podało, że od 1 stycznia 2025 r. do 20 marca 2025 r. zanotowano 2227 takich prób, z czego w samym marcu były to 1383 przypadki. Tendencja odpowiada trendom wzrostowym w okresie wiosennym w latach 2023-2024, w związku z czym prawdopodobny jest dalszy, znaczący wzrost w nadchodzących miesiącach.