Czy oddział firmy ubezpieczeniowej może występować jako wykonawca w postępowaniu?

Oddział przedsiębiorcy nie może występować, jako wykonawca w rozumieniu ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. - Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 907) dalej p.z.p.

Odpowiedź eksperta pochodzi z programu LEX Zamówienia Publiczne.

Wykonawcą w rozumieniu art. 2 pkt 11 p.z.p. może być osoba fizyczna, osobę prawna albo jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej. Teoretycznie więc wykonawcą mógłby być oddział, jako jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej. Taki punkt widzenia przedstawił Zespół Arbitrów w wyroku z 15 lipca 2005 r. (UZP/ZO/01751/05), a dotyczył on zagranicznego przedsiębiorcy i jego polskiego oddziału.

Nie pozostaje to jednak w zgodzie z innymi regulacjami, w szczególności z ustawą z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2013 r. poz. 672) dalej u.s.d.g. W myśl art. 5 pkt 4 u.s.d.g. oddział stanowi wyodrębniona i samodzielna organizacyjnie część działalności gospodarczej, wykonywana przez przedsiębiorcę poza siedzibą przedsiębiorcy lub głównym miejscem wykonywania działalności. Ponadto w świetle art. 85 i 88 u.s.d.g. dla wykonywania działalności gospodarczej na terytorium RP przedsiębiorcy zagraniczni mogą tworzyć oddziały i rozpocząć w ich ramach działalność, po uzyskaniu wpisu oddziału do rejestru przedsiębiorców KRS. Jeżeli przedsiębiorca zagraniczny, chce wykonywać na terytorium RP działalność gospodarczą "bezpośrednio" (bez pośrednictwa podmiotu utworzonego na zasadach prawa polskiego) musi utworzyć oddział z siedzibą na terytorium RP (art. 85 u.s.d.g.). Jednocześnie jest zobowiązany ustanowić osobę upoważnioną w oddziale do reprezentowania przedsiębiorcy zagranicznego.
Tym samym oddział nie może być traktowany jako niezależny wykonawca, aczkolwiek stanowi on formę prowadzenia działalności gospodarczej na terenie RP.

W wyroku Zespołu Arbitrów z dnia 14 grudnia 2006 r. (UZP/ZO/0-2909/06) uznał, że przedsiębiorca może prowadzić działalność gospodarczą na terenie naszego kraju, co jednak automatycznie nie oznacza, że oddział za pośrednictwem, którego działa, może występować w postępowaniu o udzielenie zamówienia jako niezależny wykonawca. Zdaniem KIO wykonawca powinien posiadać przymiot podmiotowości prawnej i związanej z nią zdolności do składania oświadczeń woli. Jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, które mogą występować jako wykonawca, powinny zgodnie z treścią art. 33¹ ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) dalej k.c., posiadać zdolność prawną – czyli zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków, którą przyznaje im sam k.c. lub przepis szczególny. Wówczas stosuje się do nich odpowiednio przepisy o osobach prawnych i traktuje jako ułomne osoby prawne. Chodzi tu zatem o "pewną" zdolność prawną, przysługującą "w większym lub mniejszym zakresie" jednostkom, o których mowa powyżej. Treść definicji oddziału nie wskazuje nawet, na jakiekolwiek intencje ustawodawcy obdarzenia tej jednostki organizacyjnej zdolnością prawną. Nie wynika to z literalnego brzmienia omawianego przepisu ani tym bardziej z wykładni celowościowej. Owszem oddział posiada pewien stopień samodzielności i jest jednostką wyodrębnioną organizacyjnie, ale żaden przepis nie obdarza go zdolnością prawną, czego wymaga norma art. 33¹ k.c. Oddział, zgodnie z opinią UZP "nie jest wyposażony w atrybut zdolności prawnej oraz w będący jej konsekwencją przymiot zdolności do czynności prawnych. Oznacza to, że struktura podmiotowa określana mianem oddziału w żadnym wypadku nie może stać się samodzielnym podmiotem stosunku cywilnoprawnego i nie może praw i obowiązków o charakterze cywilnoprawnym nabywać we własnym imieniu".

Wracając do sytuacji przedstawionej w pytaniu uznać należy, że wykonawcami będą przedsiębiorcy, którzy działają poprzez swoje oddziały. Niemniej jednak dokumenty i oświadczenia składane wraz z ofertą powinny dotyczyć całego przedsiębiorcy i zostać złożone przez osoby umocowane do działania. Oddział jest bowiem wyodrębniony organizacyjnie, lecz nie powinien być traktowany jako samodzielny wykonawca. Osoby, które złożyły ofertę, nawet kierujące oddziałami, powinny wykazać swoje umocowanie do działania w imieniu całego przedsiębiorcy.