Jakie wykształcenie musi mieć kierownik środowiskowego domu samopomocy?
Nie jest to samodzielna jednostka, tylko wchodząca w skład struktury ośrodka pomocy społecznej i przełożonym jest kierownik ośrodka.

Odpowiedź

Osoba kierująca środowiskowym domem samopomocy musi posiadać wykształcenie wyższe kierunkowe oraz spełniać dodatkowe wymogi określone w art. 122 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1362 z późn. zm.) - dalej u.p.s.

Uzasadnienie

Środowiskowy dom samopomocy jest ośrodkiem wsparcia (art. 51 i 51a u.p.s. ). Ośrodek zaś jest jednostką organizacyjną pomocy społecznej (art. 6 pkt 5  u.p.s. ). Osoby kierujące takimi jednostkami są obowiązane posiadać co najmniej 3-letni staż pracy w pomocy społecznej oraz specjalizację z zakresu organizacji pomocy społecznej (nie dotyczy to jedynie kierowania placówką rodzinną). Wymogi dotyczące wykształcenia nie są sprecyzowane w ustawie, w zasadzie można je ustalić pośrednio z przepisów odnoszących się do ww. specjalizacji. Po pierwsze, z rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dnia 22 września 2004 r. w sprawie specjalizacji z zakresu organizacji pomocy społecznej wynika (Dz. U. Nr 219, poz. 2224), że kadra kierownicza jednostek organizacyjnych może posiadać zarówno wykształcenie wyższe, jak i średnie (§ 3). Po drugie, z art. 122 ust. 4  u.p.s. wiadomo, że kierownicy posiadający wykształcenie wyższe mogą zamiast specjalizacji ukończyć studia podyplomowe, w ramach których uwzględniono minima programowe ustalone dla specjalizacji.

Powyższe zasady mogą być doprecyzowane przez przepisy szczególne i pozaustawowe. W stosunku do kierowników środowiskowych domów samopomocy uszczegółowienie następuje w rozporządzeniu z dnia 9 grudnia 2010 r. w sprawie środowiskowych domów samopomocy (Dz. U. Nr 238, poz. 1586). Zgodnie z § 9 tego aktu kierownik środowiskowego domu samopomocy musi posiadać wykształcenie wyższe na kierunku mającym zastosowanie przy świadczeniu usług w domu oraz co najmniej półroczny staż pracy na stanowisku, na którym miał bezpośredni kontakt z osobami z zaburzeniami psychicznymi. Kierunki studiów, jakie należałoby ukończyć, nie są określone, zatem program kształcenia i nabyte w czasie studiów umiejętności muszą być powiązane z usługami wykonywanymi przez placówkę. Do takich kierunków należałoby zaliczyć psychologię, pedagogikę, pracę socjalną, ale jest to jedynie katalog przykładowy. Należy zaznaczyć, że powyższy warunek jest spełniony już w przypadku ukończenia studiów pierwszego stopnia.

Rozporządzenie doprecyzowuje przepis ustawy odnoszący się do wykształcenia, jednakże nie może ono wprowadzać regulacji sprzecznych z ustawą. Tak więc wymóg dotyczący stażu określony w rozporządzeniu nie może uchylać odpowiedniego wymogu określonego w art. 122  u.p.s. Oznacza to, że kierownik środowiskowego domu samopomocy powinien mieć co najmniej półroczny staż pracy na stanowisku, na którym miał bezpośredni kontakt z osobami z zaburzeniami psychicznymi oraz co najmniej 3-letni staż pracy w pomocy społecznej. Obowiązuje go również wymóg odbycia specjalizacji z zakresu organizacji pomocy społecznej lub ukończenie odpowiednich studiów podyplomowych.

Zależności organizacyjne jednostek pomocy społecznej nie powinny wpływać na wymogi dotyczące osób nimi kierujących. To czy środowiskowy dom samopomocy jest samodzielną placówką, czy podlega innemu podmiotowi, nie zmienia jego statusu jednostki organizacyjnej pomocy społecznej, a tym samym i warunków stawianych jego kierownikowi. Warto nadmienić, że w orzecznictwie zwrócono uwagę, iż wymogi dotyczące kierowników tych jednostek mają również zastosowania do osób, którym powierzono pełnienie ich obowiązków (wyrok WSA z dnia 7 marca 2008 r., IV Sa/GL 1208/07, LEX 507864)

Przydatne materiały:
 Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1362 ze zm.)