Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. Przepisy wprowadzające ustawę – Kodeks wyborczy (Dz. U. r. Nr 21, poz. 113 z późn. zm.) [ przepisy wprowadzające ] w art. 13 ust. 1 zobowiązuje i wyznacza radom gminnym termin 15 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy tj. od 1 sierpnia 2011 r. na dokonanie nowego podziału gminy, w tym również miast na prawach powiatu, na okręgi wyborcze w wyborach do rady gminy. Nie trudno wyliczyć, że termin ten upływa 1 listopada 2012 r. Wbrew pozorom samorządom pozostało bardzo mało czasu na dokonanie tych czynności.

Wydaje się jednak, że nie tylko upływ czasu ale i błąd w przepisach wprowadzających oraz w ustawie z dnia 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy (Dz. U. Nr 21, poz. 112 z późn. zm.) [ kodeks wyborczy ] nie pozwoli gminom na wywiązanie się z nałożonego obowiązku.

Zgodnie z art. 13 ust. 2 przepisów wprowadzających , przy ustalaniu podziału gminy na okręgi wyborcze należy uwzględnić liczbę mieszkańców ujętych w stałym rejestrze wyborców danej gminy na koniec kwartału poprzedzającego kwartał, w którym dokonuje się podziału. Wcześniej na podstawie art. 373 i art. 374 Kodeksu wyborczego wojewoda w porozumieniu z komisarzem wyborczym na zasadach określonych w kodeksie oraz ustawach odrębnych powinien w drodze zarządzenia ustalić liczbę radnych wybieranych do rad, odrębnie dla każdej rady.

Problem polega na tym, że zgodnie z § 2 art. 373 Kodeksu wyborczego ustalenie liczby radnych dla każdej rady następuje na podstawie liczby mieszkańców zamieszkałych na obszarze działania danej rady, ujętych w stałym rejestrze wyborców na koniec roku poprzedzającego rok, w którym wybory mają być przeprowadzone, zaś ustawy samorządowe w:
1) art. 17 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminny (t.j. z 2001 r. Dz. U. Nr 142, poz. 1591 z późn. zm.) ;
2) art. 9 ust. 4 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (t.j. z 2001 r. Dz. U. Nr 142, poz. 1592 z późn. zm.) ;
3) art. 16 ust. 3 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (t.j. z 2001 r. Dz. U. Nr 142, poz. 1590 z późn. zm.) ,
liczbę radnych uzależniają od liczby (ogółu) mieszkańców.

Przypomnijmy, że poprzednia ordynacja, uchylona ustawą z dnia 16 lipca 1998 r. Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw (t.j. Dz. U. Nr 176, poz. 1190 z późn. zm.) w art. 27 prawidłowo (spójnie) uzależniała liczbę radnych dla każdej rady od liczby mieszkańców zamieszkałych na obszarze działania danej rady, według stanu ewidencji ludności na koniec roku poprzedzającego rok, w którym wybory mają być przeprowadzone.@page_break@

Zmiana podstawy do wyliczenia liczby radnych z ogółu mieszkańców, o których mowa w ustawach samorządowych, do mieszkańców ujętych w stałym rejestrze wyborców doprowadziłaby w wielu gminach do zdecydowanego zmniejszenia ich liczby.

Ponadto sam Kodeks wyborczy również jest w tej kwestii niekonsekwentny. W § 2 art. 419 czytamy, że podział na okręgi wyborcze, ich granice i numery oraz liczbę radnych wybieranych w każdym okręgu ustala, na wniosek wójta, rada gminy według jednolitej normy przedstawicielstwa obliczonej przez podzielenie liczby mieszkańców gminy przez liczbę radnych wybieranych do danej rady. Nie wydaje się do zaakceptowania stan, w którym podział na stałe okręgi wyborcze, według przepisów wprowadzających, dokonywany jest według innych zasad niż zasady przewidziane we wprowadzonym przez te przepisy Kodeksie wyborczym.

Błąd, zdaje się zauważać Państwowa Komisja Wyborcza [PKW]. Jednakże sposób jego neutralizacji zaproponowany przez PKW wydaje się nie do przyjęcia. PKW w załączniku do uchwały z dnia 7 maja 2012 r. w sprawie wytycznych i wyjaśnień dotyczących podziału jednostek samorządu terytorialnego na okręgi wyborcze, wbrew przepisom wprowadzającym jak i Kodeksowi wyborczemu stwierdza, cyt.
„6. Przy ustalaniu podziału rady powinny uwzględnić liczbę mieszkańców ujętych w stałym rejestrze wyborców danej gminy na koniec kwartału poprzedzającego kwartał, w którym dokonuje się podziału na okręgi wyborcze (art. 13 ust. 2 ustawy). Przez liczbę mieszkańców, o której wyżej mowa należy rozumieć sumę liczb:
1) wyborców ujętych w rejestrze wyborców z urzędu,
2) wyborców wpisanych do rejestru wyborców na wniosek,
3) pozostałych osób zameldowanych w gminie na pobyt stały, za wyjątkiem osób, co do których otrzymano zawiadomienie o wpisaniu do rejestru wyborców w innej gminie.
7. W celu dokonania podziału należy, uwzględniając liczbę mieszkańców, o której mowa w pkt 6, sprawdzić, czy ustalona przez wojewodę liczba radnych wybieranych do rady gminy w wyborach w 2010 r. i obecnie jest zgodna z art. 17 ustawy o samorządzie gminnym . W przypadku niezgodności, rada gminy dokonuje podziału uwzględniając liczbę radych ustaloną na podstawie tego przepisu.”.
Nie należy zapominać, że stanowisko PKW wydane na podstawie art. 161 § 1 Kodeks wyborczy w odniesieniu do organów j.s.t. posiada jedynie status wyjaśnień i nie ma charakteru wiążących wytycznych.

Niespójności w żaden sposób nie da się usunąć na drodze interpretacji. Dokonanie jednej z najistotniejszych czynności przygotowawczych do wyborów - podziału gminy na okręgi wyborcze - nie jest możliwe bez korekty przepisów wprowadzających i Kodeksu wyborczego a tym samym, przesunięcia terminu na jej dokonanie.

Przydatne materiały:
Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. Przepisy wprowadzające ustawę – Kodeks wyborczy (Dz. U. r. Nr 21, poz. 113 z późn. zm.)
Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy (Dz. U. Nr 21, poz. 112 z późn. zm.)
Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zm.)
Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1592 ze zm.)
Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1590 ze zm.)