Wojewoda zarządzeniem zastępczym stwierdził wygaśnięcie z mocy prawa mandatu wójta gminy. Zarządzenie zostało wydane na podstawie art. 98a ust. 2 ustawy o samorządzie gminnym w związku z art. 26 ust. 1 pkt 3 ustawy o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta . W uzasadnieniu podano, że wyrokiem Sąd Rejonowy warunkowo umorzył wobec wójta postępowanie karne o popełnienie przestępstwa z art. 231 § 1 k.k. Z chwilą uprawomocnienia się wyroku skazującego za czyn z art. 231 § 1 k.k., który stanowi przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego, wójt utracił prawo wybieralności, o którym mowa w art. 3 ust. 2 ustawy o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta . Stanowi o tym art. 7 ust. 2 pkt 2 ustawy z 16 lipca 1998 r.- Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw (tekst jedn. Dz. U. z 2003 r. Nr 159, poz. 1547 z późn. zm.) , w myśl którego nie mają prawa wybieralności osoby, wobec których wydano prawomocny wyrok warunkowo umarzający postępowanie karne w sprawie popełnienia przestępstwa umyślnego ściganego z oskarżenia publicznego. Utrata prawa wybieralności w myśl art. 26 ust. 1 pkt 3 ustawy o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta stanowi przyczynę wygaśnięcia mandatu wójta. Wygaśnięcie mandatu wójta, m.in. z tej przyczyny, stwierdza rada gminy w drodze uchwały najpóźniej po upływie miesiąca od dnia wystąpienia przesłanek wygaśnięcia mandatu, o czym stanowi art. 26 ust. 2 tej ustawy. Ponieważ w tym przypadku rada gminy uchwały w przedmiocie wygaśnięcia mandatu wójta nie podjęła - zachodziła potrzeba podjęcia zarządzenia zastępczego. W razie bezskutecznego upływu terminu określonego w art. 98a ustawy o samorządzie gminnym , wojewoda, po powiadomieniu ministra właściwego do spraw administracji publicznej, wydaje zarządzenie zastępcze.
WSA po rozpoznaniu sprawy ze skargi rady gminy na zarządzenie zastępcze wojewody oddalił skargę. Sąd wyjaśnił, w związku z zarzutem skargi, że sformułowanie przepisu "wygaśnięcie mandatu stwierdza rada gminy w drodze uchwały” nie pozostawia radzie gminy wyboru co do treści podejmowanej uchwały. Rada gminy ma obowiązek stwierdzenia wygaśnięcia mandatu wójta w sytuacji, gdy w stosunku do wójta zostanie prawomocnie warunkowo umorzone postępowanie karne za przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego. Zatem nie ma racji skarżący pisząc, że wobec podjęcia przez radę gminy uchwały de facto odmawiającej wygaszenia mandatu wójta gminy, wojewoda nie miał uprawnień do podjęcia zarządzenia zastępczego. Wynika to wprost z treści przepisów powołanego art. 98a ust. 2 ustawy o samorządzie gminnym . WSA stwierdził, iż skoro rada gminy mimo upływu ustawowego terminu nie podjęła uchwały o wygaśnięciu mandatu wójta gminy, wojewoda zawiadomił Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji, o konieczności wydania zarządzenia zastępczego i podjął zaskarżone zarządzenie stwierdzające wygaśnięcie z mocy prawa mandatu wójta gminy.
Zdaniem NSA, według art. 26 ust. 2 ustawy o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta "wygaśnięcie mandatu stwierdza rada gminy, w drodze uchwały, najpóźniej po upływie miesiąca od dnia wystąpienia przesłanek wygaśnięcia mandatu. Przed podjęciem uchwały o wygaśnięciu mandatu z przyczyn, o których mowa w ust. 1 pkt 1-5, należy umożliwić wójtowi złożenie wyjaśnień". Zgodnie z art. 7 ust. 2 pkt 2 ustawy - Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów, sejmików województw "Nie mają prawa wybieralności osoby: wobec których wydano prawomocny wyrok warunkowo umarzający postępowanie karne w sprawie popełnienia przestępstwa umyślnego ściganego z oskarżenia publicznego". Sąd w zaskarżonym wyroku przeprowadził w pełni prawidłową wykładnię powołanych przepisów prawa. Wyrokiem sąd rejonowy warunkowo umorzył wobec wójta postępowanie karne o popełnienie przestępstwa z art. 231 § 1 Kodeksu karnego, a w związku z wyrokiem Sądu Okręgowego, wyrok Sądu Rejonowego uprawomocnił. Nie ulega wątpliwości, że sąd rejonowy orzekał o czyn zabroniony na podstawie art. 231 § 1 Kodeksu karnego. W doktrynie nie ulega wątpliwości, że typu czynu zabronionego zawartego w § 1 komentowanego przepisu można dokonać działając tylko umyślnie. W art. 231 § 3 Kodeksu karnego ustawodawca uregulował nieumyślną postać przestępstwa nadużycia władzy. W sprawie nie ulega wątpliwości, że sąd rejonowy orzekał o popełnienie przestępstwa nadużycia urzędniczego typu podstawowego polegającego na winie umyślnej (art. 231 § 1 Kodeksu karnego), a nie na podstawie art. 231 § 3 Kodeksu karnego - nieumyślnej postaci przestępstwa nadużycia władzy. Ustalenie co do winy umyślnej przesądza prawomocny wyrok Sąd Okręgowego. Ustaleniami tymi związana była zarówno rada gminy jak i wojewoda.
Nie jest zasadny zarzut naruszenia art. 98a ust. 1 i 2 ustawy o samorządzie gminnym . Sąd przeprowadził w pełni prawidłową wykładnię co do ustalenia przesłanki wygaśnięcia mandatu wójta uregulowaną w art. 26 ust. 2 powołanej ustawy o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta oraz przesłankę niepodjęcia przez radę gminy uchwały o wygaśnięciu mandatu wójta gminy. Artykuł 26 ust. 2 ustawy o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta , przy spełnieniu przesłanki z art. 26 ust. 1 pkt 4 tej ustawy, nie pozostawia swobody w zakresie treści uchwały, przesądzając jednoznacznie, że rada stwierdza wygaśnięcie mandatu w przypadkach określonych w ust. 1 pkt 1-4 art. 26. Podjęcie uchwały odmawiającej stwierdzenia wygaśnięcia mandatu powoduje, że zostaje spełniony warunek wyznaczony w art. 98a ust. 2 ustawy o samorządzie gminnym - bezskuteczny upływ terminu stwierdzenia wygaśnięcia mandatu - co daje podstawy do wydania przez wojewodę zarządzenia zastępczego. Oznacza to, że nie jest wyłączona dopuszczalność wydania zarządzenia zastępczego od stwierdzenia nieważności uchwały o odmowie stwierdzenia wygaśnięcia mandatu wójta.
Przydatne materiały:
Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zm.)
Ustawa z dnia 20 czerwca 2002 r. o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta. (Dz. U. z 2010 r. Nr 176, poz. 1191 t.j.)
Ustawa z 16 lipca 1998 r.- Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw (tekst jedn. Dz. U. z 2003 r. Nr 159, poz. 1547 z późn. zm.)