Prawa cudzoziemców wymagają ochrony - projekt noweli dotyczącej cudzoziemców do poprawy

Ograniczenie możliwości składania wniosków o legalizację pobytu w Polsce jedynie do drogi elektronicznej może być barierą nie do pokonania. Trzeba też wzmocnić ochronę deportowanych cudzoziemców przed naruszeniami ich praw człowieka oraz poprawić sytuację małoletnich cudzoziemców przebywających w Polsce bez opieki - to w ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich konieczne poprawki do projektu nowelizacji ustawy o cudzoziemcach oraz niektórych innych ustaw.

RPO generalnie propozycje ocenił pozytywnie, a swoje uwagi przekazał Maciejowi Duszczykowi, wiceministrowi spraw wewnętrznych i administracji. Rządowy projekt ustawy o cudzoziemcach zakłada m.in. zmianę sposobu składania wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy, zezwolenia na pobyt stały oraz zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego. Obecnie dokumenty składa się tylko w formie papierowej. Wkrótce możliwe będzie także złożenie wniosku elektronicznie - z wykorzystaniem usługi online za pośrednictwem Modułu Obsługi Spraw.

Czytaj: Wnioski o pobyt cudzoziemca – online >>

Wnioski elektroniczne nie dla wszystkich

Rzecznik Praw Obywatelskich wskazuje, że e-wnioski mogą pozbawić niektórych cudzoziemców faktycznego dostępu do procedur legalizacyjnych.
– Wśród osób planujących złożenie wniosku pobytowego mogą znaleźć się takie, dla których ze względu na pochodzenie, wiek lub inne czynniki - korzystanie z narzędzi internetowych może stanowić trudność niemożliwą do przezwyciężenia – podkreśla Marcin Wiącek.

Zwraca też uwagę na fakt, że ewentualna awaria systemu teleinformatycznego obsługującego wnioski, może uniemożliwić cudzoziemcom dochowania terminów ich złożenia, ponieważ projekt nie wskazuje sposobu działania w tego typu przypadkach.

Przyznaje, że umożliwienie składania wniosków bez konieczności stawiennictwa w urzędzie może pomóc skrócić kolejki w urzędach, na które, jak podkreśla RPO, cudzoziemcy składają wiele skarg.

Powinien być monitoring przymusowych powrotów

Rzecznik zwraca również uwagę na konieczność zapewnienia, że podstawowe prawa osób poddawanych deportacji będą przestrzegane. - Udział obserwatorów w operacjach wydalenia cudzoziemców z Polski jest znikomy, a na konieczność wzmocnienia krajowego systemu monitorowania deportacji w Polsce wskazał w 2019 r. Stały Komitet ds. Oceny i Wprowadzania w Życie Dorobku Schengen po misji ewaluacyjnej w Polsce - zwraca uwagę.

Postuluje również, by do listy podmiotów uprawnionych do udziału w charakterze obserwatora procesu deportacji został dodany Rzecznik Praw Obywatelskich. W obecnym stanie prawnym mimo, iż RPO – w ramach wykonywania funkcji krajowego mechanizmu prewencji w rozumieniu OPCAT – jest uprawniony do monitorowania przymusowych powrotów, brak odpowiednich przepisów organizacyjno-technicznych uniemożliwia wykonywanie tego uprawnienia.

Ochrona praw małoletnich cudzoziemców bez opieki

Marcin Wiącek wskazuje też na potrzebę zrównania praw przysługujących wszystkim małoletnim cudzoziemcom bez opieki. Obecnie zróżnicowany jest, w zależności od procedury, jakiej poddawana jest osoba małoletnia, minimalny wiek pozwalający na umieszczenie jej w ośrodkach detencyjnych.

Zaznacza przy tym, że – wziąwszy pod uwagę młody wiek i ograniczoną zdolność zrozumienia swojej sytuacji faktycznej i prawnej oraz obowiązujących w Polsce procedur – małoletnich bez opieki w żadnym wypadku nie powinno się kierować do strzeżonych ośrodków dla cudzoziemców. Zwraca uwagę na raporty  Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur wskazujące na niedostosowanie tego typu placówek do przyjmowania małoletnich bez opieki.