Standardowym instrumentem prawnym chroniącym wierzycieli przed działaniami dłużnika, który celowo pozbywa się swojego majątku, aby uniemożliwić egzekucję przysługujących przeciwko niemu wierzytelności, jest skarga pauliańska. Podobne rozwiązania przewiduje Prawo upadłościowe. Na podstawie jego przepisów syndyk ma prawo domagać uznania się określonych czynności prawnych dłużnika za bezskuteczne w stosunku do masy upadłości. Dzięki temu można odzyskać to, co w wyniku celowych działań dłużnika nie weszło do masy, a tym samym zwiększyć szanse wierzycieli upadłego na zaspokojenie ich roszczeń.

 

Bezskuteczność czynności prawnych upadłego

Kluczowym przepisem dotyczącym problematyki uznawania czynności prawnej upadłego dłużnika za bezskuteczną w stosunku do masy upadłości jest art. 127 ust. 1 Prawa upadłościowego. Zgodnie z tym przepisem bezskuteczne w stosunku do masy upadłości są czynności prawne dokonane przez upadłego w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, którymi rozporządził on swoim majątkiem, jeżeli dokonane zostały nieodpłatnie albo odpłatnie, ale wartość świadczenia upadłego przewyższa w rażącym stopniu wartość świadczenia otrzymanego przez upadłego lub zastrzeżonego dla upadłego, lub dla osoby trzeciej. Analogiczne zasady stosuje się do ugody sądowej, uznania powództwa i zrzeczenia się roszczenia (art. 127 ust. 2).

Czytaj też w LEX: Sytuacja wierzyciela pauliańskiego w razie ogłoszenia upadłości dłużnika oraz osoby trzeciej w praktyce >

 

W związku z tym trzeba pamiętać, że nie każda czynność prawna upadłego dłużnika jest uznawana za bezskuteczną. W przypadku tych czynności, które zostały dokonane w ciągu roku przed ogłoszeniem upadłości, w grę wchodzą jedynie dwa przypadki. Pierwszy to nieodpłatne rozporządzenie swoim majątkiem przez upadłego dłużnika. Drugi natomiast dotyczy co prawda odpłatnego rozporządzenia majątkiem, ale związanego jednocześnie z rażącą dysproporcją pomiędzy wartością świadczenia upadłego a tym, co otrzymał on w zamian. Przy czym nie chodzi tu o jakąkolwiek dysproporcję. Aby uznać czynność prawną dłużnika za bezskuteczną w stosunku do masy upadłości, musi mieć ona charakter „rażący”, a więc – mówiąc w pewnym uproszczeniu – dostrzegalny na pierwszy rzut oka. W orzecznictwie podnosi się, że punktem odniesienia dla oceny charakteru wskazanych tu dysproporcji powinny być okoliczności konkretnej sprawy analizowane w perspektywie realiów rynkowych obowiązujących w chwili zawierania umowy (wyrok SA w Katowicach z dnia 15 listopada 2016 r., sygn. akt ACa 706/16, LEX nr 2188822).

Zobacz również: Upadłość konsumencka a działalność gospodarcza

Uznanie czynności prawnej upadłego za bezskuteczną

Powództwo o uznanie czynności prawnej dłużnika za bezskuteczną może wytoczyć jedynie syndyk. Termin na skorzystanie z tego uprawnienia wynosi dwa lata, licząc od dnia ogłoszenia upadłości. Od tej reguły istnieje ważny wyjątek. Dwuletni termin na wytoczenie wskazanego powództwa nie ma zastosowania, jeżeli na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego uprawnienie to wygasło wcześniej. W każdym razie po upływie tego terminu roszczenie syndyka wygasa, co oznacza, iż traci on możliwość domagania się uznania danej czynności prawnej dłużnika za bezskuteczną w stosunku do masy upadłości. Natomiast zgłoszenie przez syndyka zarzutu bezskuteczności czynności prawnej upadłego może nastąpić bez względu na to, jaki okres czasu upłynął od ogłoszenia upadłości.

Zobacz procedurę: Objęcie majątku upadłego przez syndyka >

Skoro syndyk masy upadłości jest powodem w sprawie dotyczącej bezskuteczności czynności prawnej upadłego, to na nim spoczywa obowiązek wykazania przed sądem, iż w danej sprawie rzeczywiście zostały spełnione przesłanki bezskuteczności. Wygranie sprawy przez syndyka oznacza zaś konieczność przekazania – w naturze bądź w postaci ekwiwalentu pieniężnego – do masy upadłości tego, co do niej nie weszło wskutek zaskarżonej czynności prawnej dłużnika.   

Zobacz też nagranie szkolenia: Sytuacja wierzyciela pauliańskiego w razie ogłoszenia upadłości dłużnika oraz osoby trzeciej - nagranie ze szkolenia >

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.