Dnia 9 marca 2023 r. uchwalono ustawę o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2023 poz. 614), który to akt wprowadza szereg zmian w procedurze cywilnej.
Czytaj: Więcej spraw do sądów rejonowych i lex Kaczyński - zmiany w kpc opublikowane>>
Obowiązek wysłuchania obowiązanego
Po zmianie, zgodnie z art. 755 § 22 k.p.c. w sprawach własności intelektualnej, przed udzieleniem zabezpieczenia, sąd wysłucha obowiązanego. Wyjątkiem będzie sytuacja, w której „konieczne jest natychmiastowe rozstrzygnięcie wniosku”. Obowiązek wysłuchania nie będzie dotyczyć także sytuacji, gdy wiosek obejmuje sposoby zabezpieczenia w całości podlegające wykonaniu przez komornika albo polegające na ustanowieniu zarządu przymusowego nad przedsiębiorstwem lub gospodarstwem rolnym albo zakładem wchodzącym w skład przedsiębiorstwa lub jego częścią albo częścią gospodarstwa rolnego.
Czytaj także: Zmiany w postępowaniu cywilnym - wysłuchanie przed zabezpieczeniem w sprawach własności intelektualnej>>
Zobacz procedurę w LEX: Zabezpieczenie środka dowodowego w sprawach własności intelektualnej >
Omawiana nowelizacja istotnie zmienia przebieg postępowania zabezpieczającego wszczętego przed wniesieniem powództwa. Dotychczas, charakter postępowania zabezpieczającego zakładał, co do zasady, że obowiązany dowiadywał się o postanowieniu o udzieleniu zabezpieczenia i treści wniosku z momentem przystąpienia do wykonania postanowienia przez organ egzekucyjny (art. 740 § 1 k.p.c.) albo po doręczenia mu przez sąd wykonalnego postanowienia, którym sąd nakazuje obowiązanemu wykonanie lub zaniechanie czynności albo nieprzeszkadzanie czynnościom uprawnionego (art. 755 § 3 k.p.c.).
Zobacz w LEX: Wszczęcie postępowania w sprawach własności intelektualnej - procedura krok po kroku >>
Czytaj: Nowe zasady zabezpieczenia roszczeń w sprawach własności intelektualnej>>
Te rozwiązania w praktyce bywały trudne do zaakceptowania, gdyż udzielane zabezpieczenia jako wykonalne, prowadziły do konieczności podjęcia lub zaniechania przez obowiązanego czynności, które w istotny sposób ingerowały w jego działalność gospodarczą. Takie rozstrzygnięcia, z perspektywy biznesowej, mogły okazać się nieodwracalne dla obowiązanego, nawet mimo późniejszego wydania wyroku oddalającego powództwo (np. zaniechanie rozpowszechniania treści, zaniechanie produkowania czy wprowadzania do obrotu towarów etc.). Jak wskazał projektodawca w uzasadnieniu projektu ustawy, „W wielu przypadkach korzyści płynące z niesłusznie udzielonego zabezpieczenia przewyższają ryzyko po stronie uprawnionego, jakie poniósłby on, gdyby zabezpieczenia nie udzielono. Prowadzi ono tym samym do przerostu ochrony w sprawach z zakresu własności intelektualnej i wywołuje efekt mrożący[1]”.
Zobacz procedurę w LEX: Wyjawienie lub wydanie środka dowodowego w sprawach własności intelektualnej >
Dotychczas obowiązani próbowali radzić sobie z powyższym problemem w różny sposób, m.in. za pomocą tzw. „listów ochronnych”[2], przy czym praktyka ta nie zapewniała im właściwej ochrony. Obowiązany miał możliwość skutecznej obrony swoich praw dopiero na etapie zażalenia na postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia, względnie, w ramach zabezpieczeń obejmujących czynności niezastępowalne, w ramach wysłuchania przez sąd, działający jako organ egzekucyjny (art. 1050 i n k.p.c.), ewentualnie w ramach roszczeń odszkodowawczych, przysługujących obowiązanemu w oparciu o art. 746 k.p.c. Wszystkie powyższe rozwiązania stanowiły jednak próbę obrony „po fakcie”, tj. po wydaniu lub wykonaniu postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia.
Czytaj w LEX: Obowiązkowy udział fachowych pełnomocników w postępowaniu w sprawach własności intelektualnej >>
Cena promocyjna: 84.55 zł
|Cena regularna: 89 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: zł
Po nowelizacji, udzielenie zabezpieczenia w sprawach własności intelektualnej wymagać będzie wysłuchania obowiązanego, który będzie mógł podjąć się obrony odpowiednio wcześnie. Powyższe rozwiązanie niewątpliwie ma na celu zapewnienie równowagi pomiędzy stronami postępowania, zapewniając obowiązanym możliwość zablokowania udzielenia postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia zawierającego obciążające go nakazy lub zakazy.
Jak wskazano wcześniej, jednym z wyjątków od zasady wysłuchania obowiązanego ma być „konieczność natychmiastowego rozstrzygnięcia wniosku”. Powstaje jednak pytanie, czy przesłankę tę należy oceniać z punktu widzenia interesu uprawnionego (np. szeroki zakres szkody powstałej w związku z domniemanym naruszeniem prawa autorskiego) czy też interesu publicznego (np. wprowadzanie konsumentów w błąd poprzez nieuczciwą reklamę)? Zarówno treść ustawy, jak i uzasadnienie jej projektu[3], nie rozwiewają powyższych wątpliwości. Wydaje się jednak, że w każdej sprawie sąd będzie musiał ważyć przeciwstawne dobra i dopiero wypowiedzi sądów oraz doktryny ukształtują praktykę w tym zakresie.
Czytaj: Marcin Dziurda: Obecna nowela procedury cywilnej naprawia wiele uchybień>>
Upływ 6 miesięcy od dowiedzenia się o naruszeniu jako przesłanka niwecząca uzyskanie zabezpieczenia
Druga istotna zmiana wprowadzona w ramach postępowania zabezpieczającego w sprawach własności intelektualnej zakłada, że sąd oddala wniosek o udzielenie zabezpieczenia, jeżeli został on złożony po upływie 6 miesięcy od dnia, w którym strona lub uczestnik postępowania powziął wiadomość o naruszeniu przysługującego mu prawa wyłącznego (art. 755 § 22 k.p.c.). Ta zmiana, również niekorzystna dla potencjalnych uprawnionych, może w istotny sposób zmobilizować do niezwłocznego złożenia wniosku. Co istotne, treść przepisu, w zakresie w jakim odnosi się do „naruszenia prawa wyłącznego”, determinuje, że przesłanka ta dotyczyć będzie jedynie wniosków o udzielenie zabezpieczenia w sprawach z zakresu prawa autorskiego oraz prawa własności przemysłowej. Nie będzie natomiast dotyczyć spraw dotyczących roszczeń z tytułu nieuczciwej konkurencji oraz ochrony dóbr osobistych (w zakresie w jakim są one „sprawami własności intelektualnej”, o których mowa w art. 47989 § 2 k.p.c.).
Czytaj w LEX: Postępowanie dowodowe w ramach postępowania odrębnego z zakresu własności intelektualnej >>
Niewątpliwa trudność omawianego ograniczenia związana jest także z faktem, że bieg sześciomiesięcznego terminu rozpoczyna się w momencie dowiedzenia się o naruszeniu. Wykładnia literalna prowadzi do wniosku, że nie ma w tym zakresie znaczenia wiedza o osobie naruszającego, tak, jak ma to miejsce w przepisach ogólnych dotyczących przedawnienia roszczeń deliktowych (art. 4421 § 1 k.c.). Powyższe może doprowadzić do trudnego dla uprawnionego scenariusza, w którym dowiedział się on o naruszeniu, rozpoczyna się wiec „bieg terminu” na złożenie wniosku o udzielenie zabezpieczenia, jednak uprawniony nie może go złożyć, gdyż nie ma wiedzy co do osoby obowiązanego. Być może praktyka orzecznicza rozszerzy przesłankę „dowiedzenia się” także na element podmiotowy. Obecnie jednak taka wykładnia, w obliczu treści przepisu, wydaje się nieprawidłowa.
Czytaj w LEX: Postępowanie w sprawach własności intelektualnej z perspektywy systemowej >>
Zbyt długa zwłoka uniemożliwia udzielenie zabezpieczenia
Powyższa zmiana jest pokłosiem istniejącej od lat praktyki sądów, zgodnie z którą, zbyt długa zwłoka z wystąpieniem z wnioskiem o udzielenie zabezpieczenia, uniemożliwia jego udzielenie, z uwagi na brak spełnienia przesłanki istnienia interesu prawnego. W dotychczasowym orzecznictwie sądów ds. własności intelektualnej wskazywano, że zwłoka, może utrudnić osiągnięcie celu postępowania w sprawie, a wyczekiwanie przez kilka-kilkanaście miesięcy może zostać uznane za tolerowanie naruszenia (przykładowo prawomocne postanowienie SO w Warszawie XXII Wydział Własności Intelektualnej z 9.08.2021 r., XXII GWo 87/21[4], postanowienie SO w Warszawie XXII Wydział Własności Intelektualnej z 25.05.2021 r., XXII GWo 68/20[5]). Podobne podejście prezentowano w doktrynie[6]. Zmianę należy więc uznać za działania mające na celu uporządkowanie tych kwestii na poziomie ustawowym, aby zapobiec niejednolitemu orzecznictwu.
Czytaj w LEX: Zabezpieczenie środka dowodowego obowiązującego wyłącznie w sprawach własności intelektualnej >>
Autorka: Zuzanna Ochońska-Borowska, radca prawny w Markiewicz & SroczyńskiKancelaria Radców Prawnych sp.j.
- [1] Druk nr 2860; Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, https://www.sejm.gov.pl/Sejm9.nsf/druk.xsp?nr=2860, S. 50.
- [2] W tym zakresie szeroko A. Gołaszewska, Postępowanie zabezpieczające w sprawach własności intelektualnej, Palestra 6/2022, https://palestra.pl/pl/czasopismo/wydanie/6-2022/artykul/postepowanie-zabezpieczajace-w-sprawach-wlasnosci-intelektualnej.
- [3] Druk nr 2860; Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, https://www.sejm.gov.pl/Sejm9.nsf/druk.xsp?nr=2860.
- [4] https://bip.warszawa.so.gov.pl/artykul/1928/7549/orzecznictwo-wydzialu-tezy.
- [5] https://bip.warszawa.so.gov.pl/artykul/1928/7549/orzecznictwo-wydzialu-tezy.
- [6] T. Targosz, Zabezpieczenie roszczeń w sprawie własności intelektualnej – przesłanki udzielenia i specyfika postępowania, „Transformacje Prawa Prywatnego” 2019/1 i cytowani tam autorzy.