Krzysztof Sobczak: Przygotowany przez Ośrodek Badawczy Adwokatury projekt zmian w kodeksie postępowania cywilnego zakłada usunięcie z procedury przepisów dotyczących zarzutu potrącenia, a tym samym poddanie zarzutu potrącenia ogólnym regułom procesowym. To słuszna idea?
Łukasz Błaszczak: Nie jestem zwolennikiem całkowitego usunięcia przepisu art. 203(1) k.p.c., przeciwnie uważam, że jest on potrzebny z punktu widzenia praktyki. Proszę pamiętać, że przepis ten został wprowadzony z uwagi na zjawisko wykorzystywania zarzutu potrącenia na dowolnych etapach postępowania sądowego. Bardzo często zdarzało się, że pełnomocnicy na ostatniej rozprawie zgłaszali zarzut potrącenia i w ten sposób zmuszali sąd do jego badania, a w konsekwencji także prowadziło to do znacznego wydłużenia postępowania. Podobnie też i nie ma co tu zamydlać oczu, zarzut potrącenia przed nowelizacją stanowił idealny dla pełnomocników instrument do wydłużenia postępowania, przy świadomości, że jest całkowicie nieuzasadniony. Z punktu widzenia organu procesowego rozpoznanie zarzutu potrącenia generowało czas. Stąd też rozwiązanie z art. 203(1) k.p.c. miało na celu zapobiec praktykom, które można by oceniać z punktu widzenia nadużycia prawa procesowego cywilnego.
Czytaj: Przepisy o zarzucie potrącenia do wyrzucenia z procedury czy do naprawy?
Wzory dokumentów w LEX:
- Odpowiedź na zarzut potrącenia (niedopuszczalność przedstawiania do potrącenia w postępowaniu gospodarczym wierzytelności niestwierdzonych dokumentami) >
- Umowa potrącenia wzajemnych wierzytelności >
- Odpowiedź na pozew wraz z zarzutem potrącenia (sprawa dot. rozliczeń między dłużnikami solidarnymi) >
Jednak nawet zwolennicy uregulowania tej sprawy w procedurze cywilnej wskazywali na wady wprowadzonych nowelizacją z 2019 roku przepisów.
To prawda, patrząc na regulację art. 203(1) k.p.c. w tym kształcie, w którym zaproponował to ustawodawca, to niewątpliwie stwierdzamy że rozwiązanie to jest niedopracowane i zawiera liczne mankamenty. Jednak osobiście uważam, że propozycja zmian k.p.c. polegająca m.in. na całkowitym usunięciu tego przepisu nie jest najlepszym rozwiązaniem. Uważam, że przepis ten powinien pozostać w kodeksie postępowania cywilnego tyle, że należałoby go dopracować. Należałoby zrezygnować przede wszystkim ze wskazania, co może być podstawą zarzutu potrącenia. Nie ma potrzeby dookreślania wierzytelności w ramach paragrafu 1, które mogą być podstawą zarzutu potrącenia, skoro w tym zakresie mamy regulację wynikającą z przepisów kodeksu cywilnego. Ponadto uważam, że powinna zostać wprowadzona formuła, która umożliwiałaby rozpoznanie zarzutu potrącenia w taki sposób, że sąd miałby możliwość wydania orzeczenia. Czy byłby to wyrok częściowy, czy wyrok wstępny jest odrębną kwestią. Natomiast możliwość wyrokowania względem zarzutu potrącenia uniemożliwiałaby w innym postępowaniu oparcie powództwa na tej samej wierzytelności, która już była przedmiotem zarzutu potrącenia i przedmiotem już rozpoznania przez sąd. Rozpoznanie zarzutu potrącenia na ten moment nie rodzi skutku w postaci res iudicata, tymczasem powinno być zupełnie odwrotnie, tzn. rozpoznanie zarzutu potrącenia winno prowadzić do powstania stanu powagi rzeczy osądzonej. Wydaje się także, że zarzut potrącenia powinien pełnić rolę szczególnego środka dochodzenia roszczeń na kształt innych rozwiązań, które znane są procedurze cywilnej. Obecnie zarzut potrącenia pełni rolę środka obrony, jedynie nieliczne podglądy doktryny dopuszczają koncepcję, że jest również środkiem ofensywno-defensywnym.
Zobacz więcej w LEX: Korzystanie z zarzutu potrącenia w postępowaniu cywilnym >
Jeśli nie uchylenie przepisu, jak proponują autorzy adwokackiego projektu, to jakie jeszcze zmiany Pan proponuje?
Wśród innych zmian, które można by rozważyć, są te, które dotyczą powództwa przeciwegzekucyjnego. Mianowicie chodzi o to, że na chwilę obecną nie jest do końca jasna relacja pomiędzy zarzutem potrącenia zgłoszonym w procesie cywilnym a powództwem egzekucyjnym opartym na zarzucie potrącenia. Jeżeli więc proponowana jest zmiana w kwestii art. 203(1) k.p.c., to przede wszystkim należałoby się zastanowić, co zmienić i co dodać, a nie usuwać ten przepis, tak aby nie było rozdźwięku pomiędzy rozwiązaniami procesowymi a przepisami kodeksu cywilnego. Całkowite usunięcie art. 203(1) k.p.c. doprowadzi do stanu identycznego, który istniał przed nowelizacją. Zarzut potrącenia jest na tyle istotny, że kodeks postępowania cywilnego powinien przewidywać odrębną formułę w tym zakresie.
Zobacz w LEX: Zgłoszenie zarzutu potrącenia - procedura krok po kroku >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
