- Decyzje rządu o wprowadzaniu nowych stałych wydatków do budżetu takich jak czternasta emerytura czy zwiększaniu już istniejących świadczeń, wskazują, iż podane przez Ministerstwo Finansów uzasadnienie konieczności ustalenia wynagrodzeń referendarzy sądowych niezgodnie z treścią przepisów ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych tj. trudna sytuacja budżetu nie znajduje potwierdzenia w rzeczywistym stanie - czytamy w piśmie.
W 2022 r. rząd ponownie w ustawie okołobudżetowej, dotyczącej budżetu na 2023 r. ustalił podstawę do wyliczania wynagrodzeń sędziów, prokuratorów i powiązanych z ich płacami zawodów (np. referendarzy), mimo że określają ją przepisy Prawa o ustroju sądów powszechnych czy Prawa o prokuraturze. Zgodnie z tym regulacjami podstawą ustalenia wynagrodzenia zasadniczego ma być przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego, ogłaszane w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Czyli powinno to być 6156,245 złotych. Tymczasem rząd zastosował stałą podstawę - 5 444,42 zł. Zaczęło się jednak już w 2021 roku, kiedy to z powodu pandemii wynagrodzenia sędziów i prokuratorów zostały utrzymane na poziomie z 2020 roku. Z kolei w 2022 r. (którego dotyczą obecnie pozwy) wynagrodzenie wyliczono na podstawie II kwartału, ale... 2020 roku, a nie 2021 r.
Efektem kolejnego odstępstwa w wyliczaniu wynagrodzeń są pozwy kierowane do sądów przez prokuratorów, sędziów ale też m.in. referendarzy. Są też pierwsze - na razie nieprawomocne wyroki na korzyść powodów i to dotyczące zarówno wynagrodzeń w 2022 r. jak i 2021. Z kolei Sąd Rejonowy w Białymstoku wystąpił do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z pytaniem prejudycjalnym dotyczącym "zamrażania" poprzez ustawę okołobudżetową wynagrodzeń polskich sędziów.
Czytaj: Sędziowie i prokuratorzy wygrywają w sądach - pierwsze wyroki kwestionujące zamrożenie wynagrodzeń>>
Przepisy jednoznaczne
Zarząd Stowarzyszenia Referendarzy Sądowych LEX IUSTA wskazuje, że przepisy ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych jednoznacznie wskazują jak wyliczać podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziów i odpowiednio referendarzy sądowych w danym roku.
Sprawdź w LEX: Czy referendarz sądowy zatrudniony w sądzie rejonowym może podjąć dodatkowe zatrudnienie w fundacji udzielającej porad prawnych? >
- Z uwagi na bardzo dobrą sytuację budżetu państwa domagamy się respektowania przez rząd Rzeczpospolitej Polskiej przepisu art. 151b par. 1 i par. 2 ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych w związku z art. 91 par. 1c powołanej ustawy, który określa zasady ustalania wynagrodzeń sędziów oraz referendarzy sądowych. Wskazujemy, iż zasadność roszczeń orzeczników o waloryzację wynagrodzeń zgodnie z przepisami - ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych została potwierdzona pierwszymi wyrokami wydanymi przez sądy - czytamy w piśmie do premiera.
Krajowe sądy orzekają na korzyść sędziów i prokuratorów
Są już pierwsze wyroki polskich sądów w sprawie wynagrodzeń. Prawo.pl w marcu i m.in. w kwietniu opisywało orzeczenie nieprawomocne włocławskiego sądu, który uwzględnił w całości powództwo prokuratora. Sąd w uzasadnieniu powołał się Konstytucję, m.in. art. 2 zgodnie, z którym Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej. - Istotne jest, że z zasady państwa prawnego wyprowadzono zasady pochodne.
Czytaj: Wiceminister Frydrych: Sędzia jak każdy obywatel ma prawo do pozwu w sprawie wynagrodzeń>>
Jedną z nich stanowi zasada ochrony zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa. Nieodmiennie związana jest z bezpieczeństwem prawnym. W świetle tej zasady adresaci norm prawnych mają prawo oczekiwać, że regulacja prawna nie zostanie zmieniona na ich niekorzyść w sposób arbitralny i zaskakujący - wskazał, odwołując się m.in. do wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 4 listopada 2015 roku, w sprawie K 1/14, oraz wyrok z 19 listopada 2008 roku w sprawie Kp 2/08. - Nie oznacza to oczywiście, że określone unormowanie, regulujące uprawnienia płacowe, czy inne prawa lub obowiązki obywateli nie mogą zostać nigdy zmienione. Istotny warunek brzegowy zakłada, aby kreowane zmiany nie były dla jednostki zaskakujące i nie miały charakteru arbitralnego - wskazuje.
Sprawdź w LEX: Czy asystentowi sędziego mianowanemu na referendarza sądowego przysługuje dodatkowe wynagrodzenie? >
Dodaje równocześnie, że taka ingerencja ustawodawcy może jednak nastąpić tylko wówczas, gdy przemawiają za tym szczególnie istotne wartości konstytucyjne. - Do takich zalicza TK m.in. konieczność właśnie m.in. ochrony równowagi budżetowej - czytamy w uzasadnieniu.
Sprawdź w LEX: Czy referendarz sądowy pracujący w zadaniowym systemie czasu pracy, może wystąpić o przerwę na karmienie? >
Jednak w ocenie sądu wskazywane w uzasadnieniu ustawy okołobudżetowej na 2022 r. intencje ustawodawcy "nijak mają się do rzeczywistości". - Posługuje się on nimi nierzetelnie, niekonsekwentnie i wybiórczo. Z jednej bowiem strony prawodawca odchodzi od ukształtowanych zasad ustalania płac tej grupy, by podnosić uposażenia innym grupom lub przyznawać dodatkowe świadczenia osobom nie pracującym (czego sąd bynajmniej nie neguje i nie zabrania). Dowolność i uznaniowość poczynań zauważalna jest z pewnością w kontekście zapowiedzi czynionych w uzasadnieniu ustawy budżetowej na rok 2021, o wyjątkowości, przyjętego odstępstwa, której jednak próżno poszukiwać w kolejnych latach. Owa wskazywana incydentalność stała się w istocie motywacją i rutynowym postępowaniem, przy braku kryteriów co do warunków ewentualnych zmian przepisów. O ile zmiana zasad kształtowania wynagrodzeń prokuratorów w roku 2012 uzasadniana była trudną sytuacją finansów publicznych i konsekwentnymi poczynaniami kreującymi oszczędności, nie tylko płacowe, to w 2022 roku analogiczna decyzja nie została należycie uzasadniona, ukonkretniona i odniesiona do warunków budżetowych - dodano.
Więcej - zdaniem sądu - można zasadnie dowodzić, że ustawodawca nie dokonał dogłębnej analizy i refleksji kwestionowanego rozwiązania.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
