Autorzy kolejnych opracowań składających się na publikację pt. OCHRONA PRAW OBYWATELEK I OBYWATELI UNII EUROPEJSKIEJ - 20 LAT – OSIĄGNIĘCIA I WYZWANIA NA PRZYSZŁOŚĆ, które są efektem VI Dorocznej Konferencji Poznańskiego Centrum Praw Człowieka INP PAN, stawiają liczne pytania dotyczące obywatelstwa Unii Europejskiej, m.in.: Jaki jest rzeczywisty wymiar praw i wolności politycznych obywateli Unii Europejskiej? Czy dochodzi do autonomizacji pojęcia obywatelstwa Unii Europejskiej? Czym miała być Europa i na czym polega problem z tożsamością europejską? Czy w Unii Europejskiej istnieje przestrzeń publiczna, w której w sposób aktywny i świadomy uczestniczą obywatele Unii? Obywatelstwo Unii Europejskiej rozważane jest też w kontekście legitymacji demokratycznej Unii Europejskiej.
Jak dodają we wstępie do książki Mirosław Wyrzykowski i Roman Wieruszewski, Traktat z Maastricht był wynikiem kompromisu między zwolennikamiintegracji ponadnarodowej i integracji międzynarodowej, czego efektem i wyrazem było m.in. oparcie współpracy w zakresie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa (II filar) oraz wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych (III filar) na zasadach klasycznej współpracy międzynarodowej. - Dopiero Traktat z Lizbony ujednolicił mechanizm współpracy. Obecnie wszystkie materie regulowane Traktatem zasadzają się na mechanizmie współpracy ponadnarodowej - piszą. Dodają jednak, że rzeczywistość oddająca różne wymiary obywatelskości ukazuje w większym stopniu deficyty aniżeli bezsporne sukcesy regulacji normatywnej. - Pokazuje także zależności między procesami autonomizacji pojęć, na przykładzie obywatelstwa, a skutkami tej autonomizacji w sferze relacji między obywatelstwem państwowym a europejskim. Egzemplifikacją tego zjawiska są warunki nabycia i utraty obywatelstwa Unii Europejskiej – stwierdzają Mirosław Wyrzykowski i Roman Wieruszewski.
W książce zostały również przedstawione instytucje związane z obywatelstwem unijnym, zapewniające udział w procesie legislacyjnym, jak europejska inicjatywa obywatelska (wprowadzona Traktatem z Lizbony), oraz pozwalające na zgłaszanie zagadnień do rozważenia Parlamentowi Europejskiemu prawo do petycji. Szczegółowej analizie poddano też
zasadę niedyskryminacji ze względu na przynależność państwową w kontekście dyrektyw antydyskryminacyjnych, jej znaczenie dla kształtowania koncepcji obywatelstwa Unii Europejskiej w zakresie praw i wolności osobistych, a także roli organów i instytucji państw członkowskich Unii Europejskiej w urzeczywistnianiu zasad równościi niedyskryminacji.
Jak piszą redaktorzy publikacji - Aleksandra Gliszczyńska-Grabias, Grażyna Baranowska i Adam Bodnar – jest ona adresowana do szerokiego kręgu odbiorców. Poruszana w niej problematyka jest istotna dla wszystkich osób pragnących świadomie i aktywnie uczestniczyć w życiu publicznym. - Mamy nadzieję, że opracowanie to będzie inspiracją i zachętą dla dalszych debat na temat obywatelstwa Unii Europejskiej - stwierdzają.