Rejestr przedsiębiorców KRS zapewnia m. in. jawny i nieskrępowany dostęp do danych w nim zawartych. Wydruk z rejestru przedsiębiorców KRS pobrać może każdy, obecnie również za pomocą internetu, bez zbędnych formalności i opłat pozyskując wiedzę np. w przedmiocie kto jest reprezentantem spółki . Dane zawarte w rejestrze przedsiębiorców KRS objęte są domniemaniem ich prawdziwości. Domniemanie to, chociaż wzruszalne, zapewnia komfort i bezpieczeństwo osób trzecich, powołujących się na określone zapisy w tym rejestrze.

Zagadnieniem, które warto rozważyć i które powodowało rozbieżne poglądy w judykaturze i doktrynie, pozostaje kwestia odpowiedzialności osób odwołanych z funkcji członków zarządu spółki z o.o., niemniej cały czas ujawnionych w tym charakterze w rejestrze przedsiębiorców KRS.

Zgodnie z art. 299 KSH,  jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania. Na tle tegoż zapisu, abstrahując w tym miejscu od kwestii terminowego zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości, co uwalniało od regulowanej w/w artykułem odpowiedzialności, prezentowano zasadniczo trzy stanowiska.

Zgodnie z pierwszym z nich, recypowanym m. in. w wyroku Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 4 kwietnia 2000 r. wydanym w sprawie o sygn. akt V CKN 10/00  (Opubl: Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna rok 2000, Nr 12, poz. 219, str. 29):  odwołanie członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, nieujawnione w rejestrze handlowym, nie zwalnia go od odpowiedzialności wynikającej z art. 299 § 1 KSH.

Jednocześnie,  Sąd Najwyższy - Izba Cywilna w wyroku z dnia 28 kwietnia 2006 r., wydanym w sprawie o sygn. akt V CSK 39/06 (Opubl: Baza Legalis) przychylił się do poglądu, iż wpis określonej osoby w charakterze członka zarządu nie rozstrzyga o ponoszeniu przez tą osobę odpowiedzialności na zasadach ustanowionych w art. 298 KH (obecnie 299 KSH – dopisek mój).

Pomiędzy przedstawionymi wyżej stanowiskami odnotować również wypada pogląd przedstawiony w komentarzu do KSH ( S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, M. Tarska, A. Herbet, Kodeks spółek handlowych. Komentarz. T. 2, Wyd. 3, Warszawa 2014),  w myśl którego konieczne staje się poszukiwanie kompromisu pozwalającego na udzielenie stosownej ochrony zarówno wierzycielowi spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, (…) jak i osobie, która nie pełni już funkcji członka zarządu, a więc jest pozbawiona wpływu na działania spółki, ale pozostaje ujawniona w rejestrze handlowym.

Przy analizie aktualnych stanowisk prawnych zdaje się przeważać zapatrywanie, zgodnie z którym ujawnienie danej osoby w charakterze członka organu w spółce z o.o. w rejestrze przedsiębiorców nie może ipso se warunkować odpowiedzialności na zasadzie art. 299 KSH, w sytuacji gdy osoba ta została skutecznie odwołana (złożyła rezygnację) przed powstaniem wymagalności określonego zobowiązania.

Przychylając się do tego stanowiska, które częściowo opiera się na niekwestionowanym prawnie deklaratoryjnym charakterze takiego wpisu, tzn. uznaniu, że wpis danej osoby w rejestrze przedsiębiorców KRS nie ma charakteru prawno - kształtującego lecz jedynie potwierdza powstały już skutek prawny związany z powołaniem/odwołaniem danej osoby, wskazać należy na kolejne przyczyny, dla których pogląd jak z akapitu powyżej zasługuje na pełną aprobatę.

Podnieść wypada, że wraz ze złożeniem rezygnacji, względnie podjęciem uchwały o odwołaniu danej osoby z funkcji członka zarządu, osoba taka nie ma  - z zasady – możliwości doprowadzenia do skutecznego wykreślenia jej z rejestru przedsiębiorców KRS. Zaniechanie spółki w tym obszarze, nie będzie – zdaniem autora - prowadzić do podjęcia działań przez sąd rejestrowy z urzędu. Konsekwentnie, brak możliwości wpływu na funkcjonowanie określonych zapisów w rejestrze przedsiębiorców KRS nie może prokurować negatywnych konsekwencji dla odwołanego członka zarządu spółki z o.o., cały czas jednak ujawnionego w tym charakterze w rejestrze.

Poszukiwanie kompromisu pomiędzy prawami wierzyciela a ochroną prawną odwołanego członka zarządu, który nie został wykreślony z rejestru przedsiębiorców KRS prowadzić może do rozważań w przedmiocie dopuszczalności dalszego „scedowania” odpowiedzialności na osoby legitymowane i odpowiedzialne za wykonanie określonych obowiązków rejestrowych spółki.

Konstrukcja taka wymaga wszak szczegółowej i złożonej analizy z zasady dystynktywnych reżimów odpowiedzialności, opartych raz na zasadzie wyraźnej regulacji z art. 299 KSH, dwa wywodzonych z zasad zawinionego działania na szkodę. Niezależnie od tychże dywagacji, brak przesłanek do uznania odpowiedzialności członka zarządu na podstawie art. 299 KSH, w sytuacji gdy ową odpowiedzialność uzasadniać ma jedynie fakt figurowania w tym charakterze w rejestrze przedsiębiorców KRS.

Przy rozważaniach na tle art. 299 KSH, nie można uciec od poszukiwań przyczyn usankcjonowania w przepisach prawa odpowiedzialności członków zarządu spółki z o.o. za zobowiązania spółki.

Zdaniem autora, potrzeba ochrony wierzycieli spółki, przy jednoczesnym uznaniu charakteru spółki z o.o., zakresu kompetencji członków zarządu w tej spółce, ergo wpływu tychże na prowadzenie spraw spółki, a więc również realnej możliwości „zarządzania” zobowiązaniami i wierzytelnościami spółki, uzasadnia przypisanie reprezentantom spółki odpowiedzialności za jej zobowiązania na zasadzie art. 299 KSH.

Przy świadomości istnienia i treści przesłanek uwalniających członków zarządu od ponoszenia takiej odpowiedzialności, wskazać należy, że causa dla ponoszenia takiej odpowiedzialności wynika z faktu, że członkowie zarządu mają rzeczywisty wpływ na prowadzenie spraw spółki, tj. również  - w ujęciu modelowym –  na fakt powstania i utrzymywania stanu wymagalności danego zobowiązania.

Konsekwentnie, autor zaznacza, że tak jak oczywistym wnioskiem wydaje się, że ujawnienie w rejestrze przedsiębiorców danej osoby w charakterze członka zarządu nie ma decydującego znaczenia dla uznania odpowiedzialności takiej osoby za zobowiązania spółki, tak właściwym jest rozumowanie o konieczności ponoszenia odpowiedzialności za zobowiązania spółki osoby, która nie jest wprawdzie wpisana w rejestrze przedsiębiorców KRS w charakterze członka zarządu, jednak w związku z aktem powołania na tę funkcję podejmuje działania jak członek zarządu, ergo nie tylko wykonuje określone kompetencje lecz doprowadza do ziszczenia się skutków tak jak przy wykonaniu określonych działań przez osobę powołującą się na mandat do reprezentowania spółki wynikający zarówno z aktu powołania jak i ujawnienia w rejestrze przedsiębiorców KRS.

Nie można a priori odmówić również zasadności poglądowi, zgodnie z którym odpowiedzialność na zasadzie art. 299 KSH ponosić będzie osoba, która pomimo braku powołania w skład zarządu i konsekwentnie ujawnienia tego faktu w rejestrze przedsiębiorców KRS działa faktycznie jak członek zarządu i ma rzeczywisty wpływ na powstanie określonych zobowiązań. Zapatrywanie takie, wywodzone w dużej mierze z celowościowego ujęcia zasad odpowiedzialności  usytuowanych  w art. 299 KSH przy dalszej analizie skonfrontować wypada z teorią powstania mandatu do wykonywania funkcji członka zarządu, innym zasadami odpowiedzialności, które mogą mieć w takim przypadku zastosowanie i w oparciu o specyfikę badanego stanu faktycznego.
 

Autor: Rafał Rozwadowski, adwokat