Na najbliższym posiedzeniu plenarnym Sejmu, rozpoczynającym się w środę 21 września posłowie zajmą się komisyjnym projektem zmian w procedurze karnej. Dotyczy on realizacji postulatu zawartego w petycji skierowanej do marszałka Sejmu.
Autorzy wnoszą o zmianę art. 183 § 1 kodeksu postępowania karnego, tj. umożliwienia świadkowi uchylenia się od odpowiedzi na pytanie, jeżeli udzielenie odpowiedzi mogłoby narazić jego lub osobę dla niego najbliższą także na odpowiedzialność za wykroczenie lub wykroczenie skarbowe.
Aktualny stan prawny tworzy dwa rodzaje problemów, które należy uznać za niedopuszczalne w demokratycznym państwie prawa.
Pierwszym z nich jest faktyczny, występujący w pewnych sytuacjach, obowiązek samooskarżania – czyli obowiązek zeznawania w charakterze świadka w sytuacji, gdy może to narazić osobę zeznającą na odpowiedzialność za wykroczenie lub wykroczenie skarbowe. Tymczasem zgodnie z rzymską zasadą nemo se ipsum accusare tenetur - nikogo nie można zmuszać do oskarżenia samego siebie. Myślą przewodnią takiej zasady jest to, że nie należy nikogo stawiać w położeniu przymusowym, w którym musi albo kłamać, albo zeznając prawdę obciążyć siebie lub osobę najbliższą. Zasada ta została zaimplementowana do polskiego systemu prawnego zarówno w postępowaniu karnym, jak i w postępowaniu w sprawach o wykroczenia, jednakże znajduje zastosowanie tylko i wyłącznie w zakresie, w jakim samooskarżenie mogłoby doprowadzić do odpowiedzialności świadka lub osoby mu najbliższej za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe. Zasada ta nie obejmuje natomiast odpowiedzialności za wykroczenie lub wykroczenie skarbowe. Oznacza to, że w sytuacji stanowiącej o wiele mniejsze zagrożenie z punktu widzenia interesu publicznego, obywatel ma mniej praw niż w sytuacji o znacznie większych konsekwencjach. Zgodnie z art 42 ust. 2 Konstytucji RP, każdy, przeciw komu prowadzone jest postępowanie karne, ma prawo do obrony we wszystkich stadiach postępowania. Konstytucja nie rozróżnia przy tym, czy ten artykuł ma różne zastosowanie do odpowiedzialności za wykroczenie i za przestępstwo. Wręcz przeciwnie, gwarancje przewidziane w tym artykule mają charakter bardzo szeroki i odnoszą się do wszelkich postępowań represyjnych, tzn. postępowań, których celem jest poddanie obywatela jakiejś formie ukarania lub jakiejś sankcji.
Drugim problemem jest istniejący obowiązek denuncjacji, w pewnych przypadkach, osób najbliższych. Dotyczy to sytuacji, gdy treść zeznań narażałaby osobę najbliższą na odpowiedzialność za wykroczenie lub za wykroczenie skarbowe. Z procesowego punktu widzenia nieuzasadnione jest jakiekolwiek rozróżnienie sytuacji prawnej świadka, w zależności od tego, czy denuncjacja doprowadziłaby do odpowiedzialności osoby najbliższej za popełnienie przestępstwa czy wykroczenia.
Nowelizacja miałaby obowiązywać od 1 stycznia 2017 r.
| Dowiedz się więcej z książki | |
 |
Kodeks postępowania karnego. Komentarz. Tom I i II
|