Strasburg: zbrodni wojennych amnestia nie obejmuje

Wznowienie postępowania i skazanie za zbrodnie wojenne, zbrodnie przeciwko ludzkości i ludobójstwo, których sprawca wcześniej został objęty amnestią, nie narusza praw podstawowych uznał Europejski Trybunał Praw Człowieka w wyroku z 13 listopada br.

Skarga została wniesiona przez byłego generała chorwackiej armii, oskarżonego w 1993 r. o poważne przestępstwa popełnione na ludności cywilnej w czasie wojny na Bałkanach w 1991 r. Postępowanie to zostało umorzone w 1997 r. po wejściu w życie chorwackiej ustawy amnestyjnej. W 2007 r. postępowanie to zostało wznowione decyzją krajowego Sądu Najwyższego. W toku postępowania sądy ustaliły, że skarżący osobiście torturował i zabijał serbskich cywili, traktował ich w nieludzki sposób, rozkazywał zabijanie i grabież ludności cywilnej oraz dopuszczał się innych przestępstw uznawanych w świetle prawa międzynarodowego za zbrodnie wojenne. Wymierzono mu karę 15 lat pozbawienia wolności. Skarżący przed Trybunałem w Strasburgu zarzucił, że naruszono tym samym zakaz ponownego sądzenia lub karania z art. 4 protokołu nr 7 do Konwencji o prawach człowieka.

Trybunał nie uznał tego argumentu. Krajowa ustawa amnestyjna, na podstawie której umorzono postępowanie przeciwko skarżącemu w 1993 r., nie miała zastosowania do szczególnie poważnych czynów przeciwko ludności cywilnej. Takich czynów skarżący bez wątpienia dopuścił się z naruszeniem prawa międzynarodowego, a zwłaszcza z naruszeniem Konwencji Genewskiej o ochronie osób cywilnych podczas wojny. Trybunał jednak przede wszystkim wskazał, że amnestia jest zasadniczo niezgodna z obowiązkiem państw w postaci ścigania i karania za przestępstwa takie jak tortury i nieludzkie traktowanie, a zatem objęcie amnestią sprawcy przestępstw wojennych może być sprzeczne z prawem międzynarodowym. Tym samym zastosowanie chorwackiej ustawy amnestyjnej do skarżącego, któremu dowiedziono popełnienia zbrodni wojennych, było "rażącym uchybieniem", które – zgodnie z art. 4 ust. 2 protokołu nr 1 – sprawia, że zakaz ponownego sądzenia i karania nie ma zastosowania.

Amnestia sprawców zbrodni wojennych, zbrodni przeciwko ludzkości i ludobójstwa jest na kanwie prawa międzynarodowego coraz częściej uznawana za niedopuszczalną. Trybunał dostrzega tę tendencję i podkreśla ją w swym wyroku. Wszelkie wybiegi prawne, które miałyby skutkować bezkarnością zbrodniarzy wojennych, winny zostać stanowczo potępione przez całą społeczność międzynarodową.

Tak wynika z wyroku Trybunału z 13 listopada 2012 r. w sprawie nr 4455/10, Marguš przeciwko Chorwacji.

Katarzyna Warecka